Orthorexia, gezonder dan gezond leven: Wat te doen?

Gezond leven is iets dat de laatste jaren erg populair is geworden. We lijken nu allemaal meer te letten op onze gezondheid en zelfs het milieu wordt er vaak ook in meegenomen. Ik hoorde laatst dat de helft van de Nederlanders zich al een part-time-vegetariër noemt om verschillende redenen. Helaas slaan sommige mensen ook door met gezond leven in dat geval heb je last van orthorexia. Waardoor ze zó gezond leven, dat het niet meer gezond is. Sinds 2015 wordt daar zelfs vier keer zoveel onderzoek naar gedaan als ervoor.

Om erachter te komen wat orthorexia nu is, wat je eraan kunt doen en waar de grens ligt tussen gezond en te gezond (en dus ongezond) leven moet je vooral verder lezen.

Wat is orthorexia?

Orthorexia is een ziekte waarbij je het super belangrijk vindt om een gezonde levensstijl te hebben. Echter, mensen met orthorexia slaan hierin door waardoor ze juist een net-niet gezonde levensstijl hebben. Doordat ze echter veel bewegen en gezonde voeding eten valt het voor hun naaste omgeving niet altijd op dat ze last hebben van orthorexia.

Er zijn een aantal kenmerken waaraan orthorexia te herkennen is. Mensen met orthorexia hebben namelijk een grote kans om:

• Veel bezig te zijn met beweging.
• Veel bezig te zijn en te denken aan hun dieet. Waarbij ook minder eten dan ze eigenlijk willen een onderdeel kan zijn van hun dieet. Ook focussen ze zich erg op hun gewicht, dat moet gelijk blijven of dalen. Er is in het dieet vaak ook geen ruimte voor verandering, je kunt je voeding bijvoorbeeld heel erg plannen en een cheatday zit er niet meer in.
• Veel aandacht te schenken aan hun uiterlijk.
• Hebben een fysiek gezonde levensstijl.

Bij orthorexia is vooral het dieet iets wat voor problemen zorgt. Het is dus niet zo dat mensen met orthorexia altijd in de sportschool te vinden zijn, maar wel regelmatig.

Waar ligt de grens tussen gezond en ongezond leven bij orthorexia?

Er zijn een paar manieren om een duidelijke grens aan te geven voor mensen met orthorexia.

Net als bij anorexia en boulimia ben je met orthorexia de hele dag in gedachten bezig met voeding. Je plant wat je gaat eten en denkt veel aan de voedingsstoffen die in de voeding zitten. Bij een appel denk je misschien niet meer aan de lekkere sappige smaak, maar aan de vezels die goed zijn voor je darmen en het kalium dat goed is voor je bloeddruk en vochtbalans in je lichaam. Als dit soort feitjes de boventoon voeren in je gedachten in plaats van alleen “ja lekker gezond” is dat een van de eerste alarmbellen.

Een andere grens is het totaal schrappen van ongezonde voeding, zoals chocola, patat, pizza en dergelijke. Het is juist gezond om 1 dag per week een cheatday te hebben of ten minste 1 dag in de 2 weken. Op zo’n dag kun je eten waar je zin in hebt en het is dan normaal om chocola, chips, koekjes, pizza, patat, shoarma of iets anders “ongezonds” te eten. Dit is een belangrijk signaal voor je lichaam om niet al het vet op te slaan en dat je nog wel toegang hebt tot vette en suikerrijke voeding. De cheatday is juist gezond, als je dan de rest van de tijd maar wel een gezond dieet hebt.

Uit ervaringen van mensen die orthorexia hebben gehad is een andere grote alarmbel het schrappen van gezonde voeding. Dit is duidelijk het doordraaien in een gezond dieet. Als je bijvoorbeeld het eten van aardappels, zoete of normale, helemaal schrapt om de een of andere reden. Of dat je geen fruit meer wilt eten omdat er veel suikers in zitten. Fruit is over het algemeen gezond en daar kun je rustig 2 stuks per dag van eten.

Orthorexia test

Om erachter te komen of jij last hebt van orthorexia kun je de volgende vragen beantwoorden:

• Gebruik je gezonde voeding om gelukkig van te worden, nog meer dan spiritualiteit?
• Zorgt het dieet ervoor dat je je superieur voelt ten opzichte van andere mensen?
• Heeft je dieet invloed op je relaties en je werk?
• Gebruik je gezonde, pure, voeding om angsten weg te nemen, ook als die niet gaan over je gezondheid?
• Zorgt voeding ervoor dat je meer controle voelt dan logisch is?
• Wordt je dieet steeds strenger voor hetzelfde gevoel?
• Het je het idee dat je jezelf moet zuiveren als je afwijkt van je dieet?
• Zorgt je interesse voor voeding ervoor dat je alleen nog daarmee bezig bent in plaats van andere levensdoelen?

Als het merendeel van deze vragen met Ja beantwoord kan worden is het verstandig om je relatie met voeding nader te onderzoeken, eventueel met hulp.

Oorzaken van orthorexia

Je mening over je lichaam, of bepaalde lichaamsdelen, kan ervoor zorgen dat je last krijgt van orthorexia. Je vindt dan bijvoorbeeld dat je buik of benen niet mooi zijn of zelfs je hele lichaam.

Ook een grote interesse in een fitte levensstijl kan ervoor zorgen dat je orthorexia krijgt. Voor het sporten let je bijvoorbeeld op het eten van bepaalde voedingsstoffen waarna je doorslaat.

Als je met je gedachten ook veel aan je gewicht zit te denken en angst hebt voor overgewicht of daar juist wat aan probeert te doen kan dit ook doorschieten naar een te gezonde, en daardoor ongezonde, levensstijl.

Mensen die het uiterlijk belangrijk vinden hebben ook een grotere kans op het ontwikkelen van orthorexia.

Vrouwen met orthorexia hebben bijvoorbeeld een slechte relatie met hun lichaam. Dit betekent niet dat ze hun lichaam niet mooi vinden, maar wel dat er een soort frictie is tussen hoe ze hun lichaam zien en hoe ze zichzelf zien.

Orthorexia by proxy

Helaas komt het ook voor dat mensen deze te gezonde, en dus ongezonde, levensstijl opleggen aan anderen, zoals je eigen kind. Dit is voor het eerst vastgesteld in Italië toen een 13 jarig kind tegen de wil van de ouders is opgenomen in het ziekenhuis wegens ondergewicht. Hij had ondergewicht en ook last van motorieke stoornissen. Uiteindelijk bleek dat het kind een veganistisch dieet moest volgen van zijn ouders en hier niet van kon afwijken.

In Italië is het sinds kort ook verboden om je kinderen een veganistisch dieet te geven omdat dit voor kinderen in de groei erg ongezond is. Er is daar ook een baby met ondergewicht opgenomen in het ziekenhuis door een veganistisch dieet en toen was de maat vol voor de Italiaanse overheid.

Daarnaast kan een arts samen met een patiënt de focus te erg op voeding leggen om een gezondheidsprobleem op te lossen. Als die focus zo groot is kan de arts of patiënt hierdoor juist een net niet gezonde levensstijl krijgen.

Behandeling van orthorexia

Bij orthorexia is het belangrijk om weer een normale relatie te krijgen met voeding en met je lichaam.

Het doel is dat je niet meer de hele dag met voeding bezig bent en dat je weer kunt genieten van voeding. Ook van gezonde voeding kun je namelijk goed genieten en dat genot van voeding is bij mensen met orthorexia soms ver te zoeken.

Tip 1: Plan een cheatday

Soms is het handig om eerst de praktische kant van je gezondheid te verbeteren en een van de eerste stappen die je kunt zetten is het toevoegen van een cheatday in je dieet. Plan eventueel zelfs welke “ongezonde” voeding je die dag gaat eten. Je kunt klein beginnen, met een croissantje, en dan elke cheatday iets anders nemen totdat je weer kunt genieten van een patatje met of een pizza.

Tip 2: Normale relatie met voeding

Weer genieten van smaak in plaats van de voedingsstoffen in de voeding is ook belangrijk om orthorexia klachten te verminderen. Door je weer te focussen op smaak in plaats van voedingsstoffen kun je je ook minder schuldig en vies voelen als je je eens te buiten gaat op een cheatday. Door die focus op smaak kun je juist genieten van de smaak van chocola in plaats van dat je weet welke voedingsstoffen er in chocola zitten.

Een manier om meer te genieten van voeding is door mindfulness te gebruiken als je eet. In dat geval focus je je brein op de prikkels die je zintuigen krijgen en blijf je met je aandacht in het hier en nu in plaats van bij wat je wel of niet mag eten en bij wat je tijdens het volgende eetmoment wel of niet gaat eten.

Tip 3: Controleer je overtuigingen

Zoals je bij de test voor orthorexia kon zien kunnen de overtuigingen die je over je voeding of de levensstijl die je hebt je behoorlijk in de weg zitten. Als je bijvoorbeeld ervan overtuigd bent dat deze levensstijl je superieur maakt aan andere mensen is dat eigenlijk een ongezonde overtuiging. Als voeding je gelukkig maakt is dat eigenlijk net zo erg als het geluksgevoel dat een eetverslaafde krijgt van een vreetbui.

Een hypnotherapeut kan je helpen met het achterhalen van je overtuigingen en nagaan of een dergelijke overtuiging logisch is en je helpt om gelukkig te worden.

Tip 4: Geloof in jezelf

Een ander probleem dat orthorexia kan verbloemen is het hebben van een laag zelfvertrouwen. Als je dieet je superieur maakt zegt dat eigenlijk iets over wat je van de rest van jezelf vindt. Je vindt jezelf dan niet superieur in andere karaktertrekken of iets dergelijks. Zelf-hypnose, zelfcompassie en mindfulness helpen alle drie om meer zelfvertrouwen te hebben zodat voeding die rol niet meer hoeft te vervullen.

Wil je meer weten over mentale technieken om gezonder met voeding om te gaan of om anderen daarmee te helpen? Kom dan eens naar een workshop of seminar. Bekijk ook de opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland.

Bronnen:

http://link.springer.com/article/10.1186/s40337-016-0105-3

http://link.springer.com/article/10.1007/s40519-016-0310-8

http://www.mdedge.com/currentpsychiatry/article/108309/eating-disorders/when-eating-healthy-becomes-disordered-you-can