Mindfulness in de klas: Voor docent en leerling
Les geven en les krijgen kan voor onzekere en stressvolle situaties zorgen. Als docent wil je graag dat je leerlingen de lesstof opnemen, maar wil je ook dat ze zich emotioneel goed ontwikkelen. Spanningen in de klas wil je op een redelijke manier verminderen hoewel dat bij bijvoorbeeld pubers erg lastig kan zijn. Als leerling is de school een plaats waar onzekerheden kunnen ontstaan over je capaciteiten en ook voor het vinden van je plaats binnen de groep.
Om de tijd op school prettiger te maken en het eenvoudiger te maken om lesstof in je op te nemen ga ik in dit artikel in hoe mindfulness in de klas gebruikt kan worden.
Mindfulness op de basisschool
Kinderen op de basisschool bruisen van energie en zijn nog volop bezig met het ontdekken van de wereld. Daardoor kun je denken dat basisschoolkinderen de ideale leerlingen zijn, maar helaas. De energie kan de les nog weleens verstoren en een vogeltje dat buiten aan het kwetteren is, is minstens net zo interessant als de lesstof.
Daarbij ervaren kinderen in deze tijd meer stress dan kinderen in andere tijden. Dit komt vaak tot uiting door (gewelds) uitbarstingen, gedragsstoornissen en de ontwikkeling van angsten, zoals faalangst. Deze angsten hebben een negatief effect op het opnemen van leerstof doordat hun gedachten ze kunnen afleiden. Het kan zelfs een goede gedachtegang voor de lesstof verstoren waardoor het inbreuk maakt op het leerproces.
Door de kinderen mindfulness te leren is het mogelijk om hun aandacht beter bij de les te houden of bij de oefening die ze op dat moment uitvoeren. Negatieve angstgedachten krijgen daardoor minder kans om een echte afleiding te worden.
Uit een Amerikaans onderzoek bij kinderen van 5, 6 en 7 jaar blijkt dat mindfulness een positieve invloed heeft op de schoolprestaties en het gedrag tijdens de les. Vooral vragen waarbij een verhaal is toegevoegd kunnen beter opgelost worden als mindfulness wordt toegepast.
Dit komt doordat mindfulness je in staat stelt om omstandigheden van meerdere kanten te bekijken. De situatie te zien met een frisse blik, de context waarin een situatie plaatsvindt geven en uiteindelijk zelfs meerdere contexten aan een situatie geven.
Door deze vaardigheid kunnen leerlingen nieuwe informatie sneller plaatsen in de context waarin ze gebruikt kunnen worden, in plaats van dat kennis uit het hoofd geleerd wordt.
In het Amerikaanse onderzoek leerden de kinderen mindful ademhalen, de bodyscan, en een lichaamsbewegingstaak met mindfulness. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de kinderen die deze mindfulness oefeningen deden en leerden om mindful te zijn minder problemen hadden met sociale interactie, meer aandacht voor een taak en minder angst hadden voor een test. Ze waren beter geworden in het geven van aandacht aan een bepaald onderwerp.
Mindfulness op de middelbare school
Ook op de middelbare school kan mindfulness van invloed zijn op de focus, emoties en prestaties van de leerlingen. Jongeren hebben steeds meer te kampen met burn-out klachten, depressies en stress dan voorheen. Een burn-out bij een twintiger komt zelfs zo vaak voor dat het niet eens meer een uitzondering is.
Daarom is het belangrijk om nog voor dat moment tieners en jongvolwassenen de middelen te geven om met stress, angsten en emoties om te gaan. Op die manier is het mogelijk om deze klachten te voorkomen waardoor iedereen het meest uit zijn leven kan halen.
Bij een onderzoek dat is uitgevoerd op een privé meisjesschool waarbij de gemiddelde leeftijd 17 jaar was kwam naar voren dat mindfulness hielp om negatieve gevoelens te verminderen, beter de kalmte te kunnen bewaren en beter zijn in jezelf accepteren zoals je bent. Vooral op die leeftijd is dat bij meisjes vaak iets wat niet automatisch gebeurt.
Daarnaast hadden de deelnemers ook minder last van vermoeidheid en pijn doordat ze regelmatig mindfulness gebruikten.
In het programma leerden de meiden meer over lichaamsbewustzijn, zoals met een bodyscan, het begrijpen van gedachten en werken met gedachten, gevoelens en lichaamssensaties, het verminderen van negatieve gedachten over jezelf en het implementeren van mindfulness in dagelijkse activiteiten. Dit gebeurde onder andere met meditatie in de klas, muziek en emotie. Een van de deelnemers heeft gezegd:
“Ik leerde dat ik controle heb op de manier waarop ik reageer op dingen en dat niets te overweldigend voor me is om mee om te gaan.”
Dit onderzoek laat echter alleen de voordelen voor tienermeiden zien van mindfulness op school en niet voor jongens.
Uit onderzoek waarbij jongens en meiden meededen blijkt dat meditatie in de klas het schoolklimaat verbeterde en ook de stress van de lessen verminderde. Hierbij werd op dezelfde dingen gelet als bij het onderzoek op de meisjesschool.
Al in de brugklas kan de basis gelegd worden voor een meer ontspannen en gefocuste middelbare schoolperiode. Uit onderzoek dat is uitgevoerd bij 11 tot 13 jarigen blijkt namelijk dat mindfulness training voor meer ontspanning zorgt, minder reactief zijn op dingen die gebeuren en zelfs een betere connectie met de natuur kan worden gemaakt.
Bij een onderzoek op een jongensschool bij jongens van tussen de 11 en 15 jaar blijkt dat mindfulness kan helpen voor een veerkrachtig ego en betere focus, dus je laat je niet te snel op de kop zitten. Dit werd al behaald door dagelijks 10 minuten mindfulness meditatie uit te voeren.
Mindfulness oefening voor in de klas
Met al deze goede ontwikkelingen van mindfulness in de klas die niet alleen goed zijn voor de prestaties, maar ook voor de persoonlijke ontwikkeling en het vormen van een eigen identiteit wil je natuurlijk direct aan de slag om mindfulness bij jou in de klas toe te passen.
In de onderzoeken komt vooral mindfulness meditatie, de bodyscan en het herkennen en beleven van emoties naar voren als belangrijke onderdelen. Natuurlijk zijn er veel meer oefeningen die je kunt doen, maar we gaan eerst in op deze oefeningen.
Mindfulness meditatie
Tijdens mindfulness meditatie laat je jouw leerlingen ervaren hoe ze zich kunnen focussen op hun ademhaling. Hoe gedachten in ze opkomen en hoe ze die weer kunnen laten gaan door zich te blijven focussen op die ademhaling.
Je laat de kinderen de ogen sluiten zodat ze zich beter kunnen focussen. Dan laat je ze diep ademhalen en merk je op dat ze voelen dat er lucht in hun longen komt die hun lichaam voedt met belangrijk zuurstof waar ze energie uit halen.
Dat dit misschien een beetje gek is en dat het niet erg is als ze dat denken, maar als ze merken dat als ze niet meer letten op hun ademhaling ze die gekke of grappige gedachte maar moeten negeren en weer op hun ademhaling moeten letten. Laat ze ervaren dat ze daardoor veel kalmer worden en dat ze erdoor tot rust komen. Dat dingen die in de klas gebeuren er nu even niet toe doen.
Als ze een paar minuten bezig zijn en je denkt dat iedereen kalm is houd je weer op met de oefening.
Mindfulness bodyscan
Vooral als kind ben je je er niet vaak bewust van dat je maar 1 lichaam hebt waar je je hele leven mee moet doen. Terwijl juist in die jonge jaren de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn, daarom is de bodyscan de manier om de verbinding tussen het brein en het lichaam te versterken.
Daarnaast is het ook een goed middel op spierspanning te herkennen en bewust je lichaam te laten ontspannen.
In een ander artikel leg ik stap voor stap uit hoe je bij jezelf de bodyscan kunt uitvoeren. Dit kun je ook vertalen naar wat je jouw leerlingen kunt vertellen tijdens het uitvoeren van een bodyscan.
Mindfulness voor emoties
Emoties zijn voor kinderen vaak nog nieuw en voor pubers vervelend en iets waarin ze helemaal kunnen verzwelgen. Door met mindfulness emoties te herkennen en er geen oordeel over te hebben kunnen leerlingen leren om hun emoties te baas te zijn in plaats van dat ze geleefd worden door hun emoties.
Je kunt bijvoorbeeld per uur of op een bepaald moment in de dag een mindful moment instellen waarbij leerlingen moeten aangeven waarmee ze bezig zijn, waaraan ze denken en welke emotie ze daarbij hebben. Hierdoor krijgen ze inzicht in wat hun gedachten doen met hun emoties en kunnen ze hun eigen emoties van een afstand bekijken waardoor die eventueel minder vat op ze krijgen.
Mindfulness voor de docent
Naast de leerlingen is doceren ook een stressvolle baan waar relatief vaak burn-out klachten voorkomen. Ook voor docenten zelf kan mindfulness de oplossing zijn om stress te verminderen. Mindfulness bij docenten kan een burn-out voorkomen, kan het eenvoudiger maken om computertaken uit te voeren en zelfs de organisatie van de klas door de docent verbeteren. Als een docent aan mindfulness doet is dit dus niet alleen goed voor de docent, maar zelfs voor de hele klas ( bron).
Wil je meer weten over manieren om je leven en dat van anderen te verbeteren en minder last te hebben van stress? Kom dan eens naar een seminar of bekijk de opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland.
Bronnen:
http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1300/J370v21n01_05
http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1754730X.2009.9715696
http://link.springer.com/article/10.1007/s12671-013-0215-9
http://nora-school.org/admin-forms/mindfulness-studies.pdf