Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis (OPS): wat is het en hoe hypnose helpt

Een feestje? Nee dank je. Even met je collega’s een drankje na het werk. Nee dank je. Dit is een patroon dat kan voorkomen bij mensen met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis, maar hoe komt dit en is dit nu iets om wat aan te doen? Lees het in dit blog. 

Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis hebben last van sociale angsten. Hierdoor hebben ze sociale belemmeringen, het gevoel dat ze niet goed genoeg zijn, zijn ze erg gevoelig voor negatieve feedback en hierdoor vermijden ze sociale interacties. 

De meeste mensen vermijden wel eens een sociale interactie, maar als je last hebt van OPS ben je bang dat mensen je belachelijk maken, kritiek op je hebben of dat je afgewezen wordt. Je voelt je niet goed genoeg, niet ontwikkeld genoeg, bent bang dat andere mensen je niet aardig vinden en dat mensen je lelijk vinden. 

Deze angsten zorgen voor gedachten tijdens sociale situaties, zoals wanneer je afspreekt met vrienden of op het werk, waardoor je erg veel angst kunt voelen. 

Hierdoor vermijd je sociale activiteiten, waardoor je sociale vaardigheden niet verder ontwikkeld worden.

Mensen met deze stoornis leven daarom vaak geïsoleerd in de wereld. Een wereld waar ze graag deel van willen uitmaken, maar die te eng voor ze is. 

Om toch een fijn leven te hebben vinden mensen met deze stoornis vaak hobby’s en activiteiten die ze alleen kunnen doen. Hierdoor wordt de spiraal van isolatie alleen maar erger. 

Deze kenmerken worden vaak gezien bij mensen die last hebben van OPS:

1. Overdrijven van moeilijkheden en gevaren van dingen die buiten je routine vallen. 
2. Bijna compleet wantrouwen en gebrek aan intimiteit met mensen buiten je vaste kring. Afwijzen van activiteiten waarbij je veel persoonlijk contact hebt. 
3. Geen zin hebben om je aan mensen te binden als je geen zekerheid hebt van acceptatie. Extreem gevoelig voor kritiek en afwijzing of als iets niet geaccepteerd wordt.
4. Angst om te blozen of te huilen waar andere mensen bij zijn.
5. Terughoudend in sociale situaties door angst voor het zeggen van iets wat niet past bij de situatie of omdat je bang bent geen antwoord te kunnen geven op vragen.
6. De neiging hebben om minder te presteren dan je kunt en moeite hebben met je te focussen op je werk en hobby’s. 

Oorzaken van OPS

Meestal wordt deze stoornis aan het begin van het volwassen leven vastgesteld. Daarnaast is er vaak een samenhang met ouderlijke verwaarlozing of afwijzing van een of beide ouders. Daarnaast zijn er ook in de jeugd vaak gevoelens dat leeftijdsgenoten ze hebben afgewezen. 

Die gevoelens van afwijzing komen vaak doordat ze karaktereigenschappen hebben die voor afwijzing kunnen zorgen, zoals verlegenheid, introvert zijn, het hebben van adhd of add en/of het hebben van een afwijkend uiterlijk. 

Er zijn ook mensen die last hebben van OPS doordat hun ouders juist ontzettend controlerend waren, waardoor ze geen eigen karakter konden ontwikkelen. 

Een casestudie laat ook zien dat een man die er last van had vroeger was gepest en daardoor een onhandige gedachtegang had gekregen[1].

Leven met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis

Uit een onderzoek waarbij mensen met OPS zijn geïnterviewd over leven met OPS kwam naar voren dat mensen met deze stoornis vooral op zoek zijn naar moed om te bestaan of om te zijn wie ze zijn. 

Bij moed om te zijn wie ze zijn gaat het erom dat men zichzelf accepteert en gelooft dat ze geaccepteerd worden ongeacht hoe onacceptabel ze eigenlijk denken dat ze zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld het gevoel hebben dat ze niet begrepen worden door hun omgeving.

Ze zoeken vertrouwen, kracht en vrijheid.

Het zoeken naar vertrouwen gaat over het vertrouwen in zichzelf en vertrouwen dat ze net zo waardevol zijn als andere mensen, gelijkwaardig.

Eigenlijk willen mensen met deze stoornis een normaal leven opbouwen, dus met een paar vrienden, een beetje reizen en shoppen. Ze willen hun doelen bereiken, maar zijn bang dat ze dat niet lukt, omdat mensen hen bijvoorbeeld niet serieus nemen.

Om hun eigen leven op te bouwen moeten ze er vaak nog achter komen wat ze leuk en niet leuk vinden. Om te doen wat ze leuk vinden zonder zich zorgen te maken over wat ander mensen ervan vinden. 

Het kan daarom leuk zijn om een lijstje te maken van dingen die je leuk lijken om te doen en om vervolgens dit lijstje te gebruiken om te testen of wat jou leuk lijkt ook echt leuk is. 

Daarnaast zijn ze op zoek naar mogelijkheden om zichzelf te veranderen en te ontwikkelen. Daarnaast hebben ze ook het gevoel dat ze geleefd worden door de zoektocht naar een behandeling en de medicatie die ze kunnen krijgen voor de stoornis (dit waren wel allemaal mensen die op dat moment een behandeling kregen in Noorwegen[2]).

Mensen met deze stoornis vinden het bijvoorbeeld lastig om hun eigen staat te bepalen. Ze voelen bijvoorbeeld iets, een emotie, maar weten niet wat ze voelen. Ze kunnen het geen naam geven. Ook vinden mensen met OPS het lastig om de staat van andere mensen in te schatten. 

In het dagelijks leven kunnen mensen met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis het lastig vinden om betekenis te geven aan gebeurtenissen, hebben ze niet het gevoel dat ze controle hebben en hebben ze moeite met het bepalen van hun identiteit. Ze willen graag een connectie met andere mensen, maar zijn er tegelijkertijd bang voor. 

Behandeling OPS

Om te leven met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis wordt vaak cognitieve gedragstherapie gebruikt, omdat je last kunt hebben van veel angstige gedachten die helemaal niet kloppen en dan kan een beetje hulp om die gedachten te veranderen al veel doen om minder last te hebben van OPS. 

Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van acceptatie en commitment therapie en therapie over het controleren van emoties.

Dit komt doordat die gedachten veel invloed op je emoties en handelen kunnen hebben. Als je bijvoorbeeld denkt dat je niet goed genoeg bent voor je werk, kan dit ervoor zorgen dat je ontslag neemt, terwijl dat helemaal nergens voor nodig is. 

Tijdens therapie kan er bijvoorbeeld nagedacht worden over hoe om te gaan met bepaalde situaties. Bij cognitieve gedragstherapie kun je ook de combinatie maken met hypnose[3]. Je kunt bijvoorbeeld visualiseren hoe je je goed voelt op je werk en sociale interacties met collega’s aan kunt gaan. 

Daarnaast kan er gewerkt worden met het verhaal dat jij jezelf vertelt over jezelf. Met behulp van een hypnotherapeut kun je inzichten krijgen in wat van dat verhaal feitelijk waar is en wat daarbij gedachten kunnen zijn die helemaal niet kloppen. Soms is het hebben van een ander perspectief al iets dat gebruikt kan worden om anders naar bepaalde gevoelens en problemen te kijken[4] en om de symptomen te laten verdwijnen (bron 1). 

Het verhaal kan op meerdere manieren een rol spelen met hypnose. Zo kun je bijvoorbeeld met regressie teruggaan naar het eerste moment waarop je last had van het angstgevoel dat je nu kunt hebben bij sociale situaties. Want dit gevoel komt uiteindelijk door een bepaalde overtuiging die je hebt over hoe het leven werkt en hoe jij daarin kunt functioneren. Die overtuigingen ontstaan vaak in de kindertijd. 

Met regressie ga je terug naar de eerste keer dat je dat gevoel had en ga je met de kennis van nu nog eens naar dat moment kijken. Je kunt je bijvoorbeeld inleven in mensen die er op dat moment ook waren. Omdat je nu meer van de wereld begrijpt dan toen, kan dit al veel doen om je overtuigingen en daarmee je angsten aan te pakken.

Omdat er aanwijzingen zijn dat er in de jeugd nare dingen zijn gebeurd die kunnen leiden tot OPS kun je ook nog het gesprek met je innerlijke kind aangaan. In dat gesprek kun je jouw innerlijke kind bijvoorbeeld vertellen hoe het nu met je gaat en dat alles eigenlijk goed is gekomen. Dat bepaalde beschermingsmechanismen losgelaten mogen worden, omdat die nu niet meer nodig zijn.

Deze gesprekken met je innerlijke kind kunnen ook veel doen om overtuigingen die je belemmeren los te laten, zodat je minder bang bent voor afwijzing. 

Daarnaast is het opbouwen van het zelfvertrouwen belangrijk, zodat je ook het lef krijgt om dingen te doen en om sociaal te zijn. Dit kan ook gedaan worden met visualisaties waarbij jij je kunt voorstellen hoe je je kunt gedragen in een sociale situatie en hoe je de angst weg kunt nemen.

Daarnaast kunnen affirmaties gebruikt worden of je kunt suggesties herhalen, zoals:

“Ik ben goed genoeg.”

“Als ik mezelf ben, trek ik mensen aan die daarbij passen.”

“Ik kan alles.”

“Ik mag nieuwe dingen proberen.”

Dit zijn slechts voorbeelden. Afhankelijk van je angsten en de problemen met jouw zelfvertrouwen om het leven te leiden dat je eigenlijk wilt leiden kun je andere suggesties krijgen van een hypnotherapeut.

Daarnaast kun je ook posthypnotische suggesties krijgen die je helpen met je gevoelens na de hypnosesessie. Dit versterkt dan de resultaten.

Ook kunnen positieve gevoelens of kalme gevoelens bij je geankerd worden, zodat je dat gevoel naar boven kunt halen als een sociale omgeving je eventjes te veel wordt.

Wil je meer weten over hypnose en hoe je hiermee jezelf of andere mensen kunt helpen? Kom dan eens naar de gratis online masterclass.

Of schrijf je in voor een van onze opleidingen. Ideaal als je coach bent of als hypnotherapeut aan de slag wilt.

Heb je juist hulp nodig? Ga dan naar bestetherapeut.nl.

Bronnen: