Poepangst uitgelegd: Wat coprofobie Is

Klinkt 'poepangst' als iets uit een comedy-sketch, of misschien als een verlegen grapje onder vrienden? Voor velen is het echter een ongemakkelijke en zeer reële werkelijkheid. Je bent niet de enige die deze diepe terughoudendheid, of zelfs paniek, ervaart bij de gedachte aan poepen buiten de veilige en vertrouwde omgeving van je eigen huis.

Misschien herken je de symptomen wel, maar kende je de term nog niet.

Dit fenomeen, officieel bekend als coprofobie, is meer dan alleen een beetje schaamte. Het is een specifieke fobie die diep geworteld kan en die fysiologische reacties in je lichaam oproept.

In dit artikel duiken we dieper in de vraag wat coprofobie precies betekent, verkennen we de psychologische en fysiologische oorzaken, en laten we zien hoe je deze belemmerende angst kunt doorbreken.

Ontdek waarom je brein alarm slaat in 'vreemde' situaties en hoe je lijf daardoor blokkeert.

Wat is poepangst precies?

Coprofobie, of simpelweg poepangst, is een diepgewortelde en irrationele angst voor ontlasting. Dit kan de angst voor de handeling zelf zijn, de angst voor het zien van ontlasting, de geur, of de gedachte aan het ontlasten in het bijzijn van anderen, zelfs als ze zich in een andere ruimte bevinden.

Er is zelfs een extreem geval bekend van iemand die alleen kon poepen of plassen als er verder niemand in het huis was[1]. Dat is natuurlijk erg lastig.

Hoewel het misschien vreemd klinkt, is dit een veelvoorkomende, zij het vaak verzwegen, fobie die het dagelijks leven aanzienlijk kan beïnvloeden.

Zo heb ik verhalen gehoord van meisjes die een heel schoolreisje niet nummer 2 deden, en daardoor zelfs dagenlang hun stoelgang blokkeerden. Of een jongen die tijdens een festival nummer 2 gewoon binnenhield. Hierdoor werd het in de auto op de terugweg toch opeens een scheetfestijn (hij haalde zijn eigen veilige toilet voor het echte werk wel), maar op de terugweg begon de ontspanning, want hij was in een omgeving met vrienden bij wie hij zich veilig voelde.

Mannen en vrouwen kunnen dus deze angst hebben.

Dit is niet zomaar aanstellerij.

Net als bij andere fobieën, zoals hoogtevrees of spinnenangst, gaat het om een onvrijwillige, intense reactie van je lichaam en geest op een als bedreigend ervaren situatie. Je bent absoluut niet alleen in deze ervaring. Veel mensen worstelen hiermee, vaak zonder precies te weten waarom of hoe ze het moeten benoemen.

De kern van de fobie is dat je een angst hebt die verder gaat dan normale privacybehoeften.

De angst is ook disproportioneel ten opzichte van de werkelijke dreiging.

Het kan ervoor zorgen dat je bepaalde plekken of situaties vermijdt. Zo kan je een festival aan je voorbij laten gaan, of dus een heel leuk schoolreisje, of zelfs een zakenreis. Waardoor je allerlei kansen in je leven laat liggen.

Zonde!

Waarom je brein alarm slaat bij poepangst

Onze hersenen zijn primair geprogrammeerd voor overleving. Ze scannen voortdurend de omgeving op mogelijke bedreigingen. In een vertrouwde omgeving, zoals je eigen badkamer, voelt je brein zich veilig en ontspannen. Je kunt je overgeven aan natuurlijke processen zonder na te denken.

Zodra je echter in een onbekende of 'bedreigende' situatie terechtkomt, zoals een openbaar toilet, begint je brein automatisch 'gevaar' te scannen.

De psychologische oorzaken van coprofobie zijn vaak gerelateerd aan:

• Gebrek aan privacy: Publieke toiletten met dunne wandjes, kieren, of de aanwezigheid van anderen kunnen een gevoel van blootstelling veroorzaken. Je bent bang dat mensen je horen, ruiken of zelfs zien.
• Angst voor oordeel: Een diepgewortelde vrees dat anderen je beoordelen op de geluiden of geuren die gepaard gaan met ontlasting. Dit kan voortkomen uit eerdere, misschien onbewuste, negatieve ervaringen of opvoeding.
• Verlies van controle: Ontlasten is een natuurlijk, maar ook intiem proces. In een onveilige omgeving voelt het alsof je de controle verliest, wat bijdraagt aan angstgevoelens.
• Hygiënezorgen: Hoewel dit een aparte fobie (mysophobia) kan zijn, kan de angst voor ziektekiemen of onhygiënische omstandigheden op openbare toiletten de poepangst versterken.

Je brein interpreteert deze prikkels, namelijk: de vreemde geluiden, de geur van onbekenden, het gebrek aan privacy, als een signaal van onveiligheid. Het zet je lichaam in een stressstand, waardoor een cascade van fysiologische reacties in gang wordt gezet.

Stress en je stoelgang

Wanneer je brein het signaal 'gevaar' afstuurt, schakelt je lichaam over naar de zogenaamde "vecht-of-vlucht" (of "bevries")-modus. Dit is een oeroud overlevingsmechanisme, bedoeld om je klaar te stomen voor actie. Maar deze reactie heeft ook een direct effect op je spijsvertering en ontlastingsproces.

• Adrenaline en cortisol: Je lichaam pompt stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol rond. Deze hormonen leiden bloed weg van 'niet-essentiële' functies, zoals de spijsvertering, naar je spieren.
• Spieractiviteit: De stressrespons zorgt ervoor dat spieren in je hele lichaam aanspannen[2]. Specifiek kunnen de spieren rond de bekkenbodem en de anale kringspier zich onwillekeurig samentrekken, waardoor het ontlasten fysiek bemoeilijkt wordt.
• Darmactiviteit vertraagt: Onder stress vertraagt of stopt de peristaltiek (de golfbeweging van je darmen die voedsel voortbeweegt) vaak. Je darmen 'gaan op slot', omdat je lichaam prioriteit geeft aan directe gevaarbestrijding in plaats van vertering en uitscheiding. Dit is de kern van wat vaak wordt omschreven als stress ontlasting die stopt of zeer moeizaam gaat.

Het is immers lastig vechten or rennen terwijl je aan het poepen bent.

Maar tegelijkertijd wil jij gewoon poepen en omdat dat niet lukt, krijg je meer stress.

Dit betekent dat hoe harder je probeert te poepen, hoe meer je lichaam zich kan inspannen, wat de blokkade juist verergert. Het is een vicieuze cirkel van angst en fysieke onmacht.

Situaties waarin mensen last krijgen van poepangst

Hoewel coprofobie in principe overal kan opspelen waar je je onveilig voelt, zijn er enkele situaties die door mensen met poepangst vaak als bijzonder uitdagend worden ervaren:

• Vakanties en reizen: Een nieuwe omgeving, onbekende toiletten in hotels, campings of langs de snelweg. De routine en privacy van thuis ontbreken volledig.
• Festivals en evenementen: Denk aan de beruchte Dixi's of tijdelijke toiletten op grote openlucht evenementen. Nauwelijks privacy, vaak vies, en de constante aanwezigheid van wachtende mensen.
• Werkplek of school: De gedeelde toiletten, het besef van collega's of medestudenten in de buurt, en de angst om 'betrapt' te worden op toiletbezoek.
• Openbaar vervoer: Toiletten in treinen, bussen of vliegtuigen, waar geluiden en bewegingen de angst kunnen verergeren.
• Bezoek bij anderen: Het huis van vrienden of familie, waar je je minder op je gemak voelt dan thuis, en je bang bent dat mensen je horen.

In al deze situaties zijn het de elementen van gebrek aan privacy, controle en de angst voor oordeel die de fobie voeden en de stressrespons activeren.

Praktische tips bij acute poepangst

Het goede nieuws is dat je je brein kunt 'foppen' en je lichaam weer kunt ontspannen. Het gaat erom de stressrespons te deactiveren en een gevoel van veiligheid te creëren, zelfs als de omgeving dat niet direct biedt.

Hier zijn enkele praktische tips die je kunt toepassen als de poepangst toeslaat:

Adem diep:

• Ga rustig zitten op het toilet.
• Sluit je ogen of focus op een vast punt.
• Adem langzaam en diep in door je neus, waarbij je je buik uitzet.
• Adem vervolgens langzaam en volledig uit door je mond, alsof je door een rietje blaast.
• Herhaal dit 5-10 keer. Diepe ademhaling activeert het parasympathische zenuwstelsel, de rust en verteer-modus van je lichaam.

Visualiseer je veilige plek:

• Terwijl je ademhaalt, stel je levendig voor dat je thuis bent, op je eigen vertrouwde wc.
• Visualiseer de kleuren van je badkamer, de geluiden (of juist de stilte), de geur.
• Voel de veiligheid en privacy die je daar ervaart. Je brein reageert sterk op beelden; als je het beeld verandert, verandert je gevoel mee.

Aanvaarding en normalisering:

• Herinner jezelf eraan: poepen is net zo normaal als ademen. Iedereen doet het.
• Probeer gedachten van schaamte of oordeel te herkennen en te laten gaan. Ze zijn onderdeel van de fobie, niet van de realiteit.
• Accepteer dat de angst er is, maar dat het niet gevaarlijk is.

Geluid maskeren (indien mogelijk):

• Als geluiden een trigger zijn, overweeg dan om geluid van de kraan te laten lopen, of luister via oortjes naar rustgevende muziek of witte ruis. Dit kan een gevoel van privacy creëren.

Voorkom deze fouten bij coprofobie

Bij het omgaan met coprofobie kunnen mensen onbedoeld gedrag ontwikkelen dat de angst juist in stand houdt of verergert. Wees je bewust van deze veelvoorkomende valstrikken:

• Vermijding: Het constant vermijden van situaties waarin je buiten de deur moet ontlasten. Hoewel dit op korte termijn opluchting biedt, bevestigt het voor je brein dat de situatie daadwerkelijk gevaarlijk is, wat de fobie versterkt.
• Beperking van voedsel/drinken: Sommige mensen gaan minder eten of drinken als ze op reis gaan of een evenement bezoeken, om de behoefte aan ontlasting te minimaliseren. Dit kan leiden tot fysieke ongemakken en gezondheidsproblemen, en lost de onderliggende angst niet op.
• Geheimhouding en schaamte: Velen zwijgen over hun poepangst uit schaamte, wat leidt tot isolatie en het gevoel er alleen voor te staan. Praten over je angst kan echter de eerste stap zijn naar verlichting.
• Alleen focussen op het fysieke: De angst benaderen alsof het puur een fysiek probleem is, zonder aandacht te besteden aan de psychologische componenten, zal zelden tot blijvende verandering leiden.

Poepangst overwinnen

Coprofobie is een onzichtbare, maar zeer aanwezige angst die je leven op onverwachte manieren kan beïnvloeden. We hebben gezien dat het een complex samenspel is van psychologische triggers en fysiologische reacties, waarbij je brein een gevoel van onveiligheid koppelt aan een natuurlijke lichaamsfunctie. Van festivals tot vakanties, de angst om te poepen buiten je vertrouwde omgeving kan je vrijheid beperken en stress veroorzaken.

Onthoud dat je niet de enige bent die hiermee worstelt. En belangrijker nog: het is geen onoverkomelijk probleem.

Door je bewust te worden van de mechanismen achter poepangst en de praktische ademhalings- en visualisatietechnieken toe te passen, kun je de controle over je stressreactie terugkrijgen.

Werken al deze praktische tips niet? Dan kan hypnotherapie ook goed helpen. Onder begeleiding van een gespecialiseerde therapeut kom je in een diepe staat van ontspanning (hypnose), waarin je toegang krijgt tot het onderbewuste deel van je brein – precies daar waar irrationele angsten vaak verankerd liggen.

In deze ontspannen staat is het mogelijk om angstige associaties rondom ontlasting los te laten en te vervangen door nieuwe, veilige en neutrale gedachten. Hypnotherapie richt zich op het doorbreken van de vicieuze cirkel van angst en lichamelijke spanning.

Zo kan onderzocht worden waar deze angst vandaan komt, en kan de overtuiging die door een gebeurtenis is ontstaan bijgewerkt worden[3], waardoor je ook buitenshuis kunt ontspannen voor je stoelgang.

Verschillende onderzoeken tonen aan dat hypnose bij andere specifieke fobieën (zoals vliegangst of hoogtevrees) positieve resultaten laat zien. Ook bij coprofobie kan het helpen om je brein ‘her te programmeren’ en de toiletbezoek-ervaring te normaliseren.

Hypnose leren om mensen (of jezelf) met poepangst te helpen

Wil jij mensen helpen om hun angsten te overwinnen? Dan is kennis van hypnose ontzettend handig.

Schrijf je in voor onze gratis masterclass voor een kennismaking.

Of schrijf je direct in voor een van onze opleidingen of evenementen.

Heb je vragen over de opleiding? Plan hier een 1-op-1 gesprek.

Bronnen: