Iedereen heeft weleens iets in zijn/haar leven gedaan waarop hij/zij die minder trots is. Of dit nu een foutje is waarvoor je je schaamt, of iets waaraan je daadwerkelijk schuldig bent. Dat je een heel plan hebt uitgevoerd om iets te stelen of om het leven van een ander zuur te maken. Als je je beseft dat wat je hebt gedaan fout is geweest kun je je ervoor schamen. Daar is op zich niets mis mee, maar als je daardoor zelf niet verder komt in het leven en maar blijft terugdenken aan wat je hebt gedaan kan dit een inbreuk op je leven maken. Met alle gevaren van dien.
Daarom ga ik in dit artikel in op het gevoel van schuld en schaamte en of en wat je ertegen kunt doen.
Schaamtegevoel
“Ik schaam me diep” is een uitspraak die je kunt uiten als je last hebt van schaamte. Als je bijvoorbeeld te laat bent voor een afspraak kun je je daarvoor schamen. Het is een signaal aan jezelf over jezelf (1).
Het gevoel is een indicatie dat je zelf vindt dat je iets niet goed hebt gedaan. Je bent inadequaat bezig geweest. Je hebt iets niet naar behoren gedaan. Je hebt iets oneerbaars gedaan en je hebt er spijt van (2).
Schaamte wordt vaak verward met schuld, maar dit zijn niet dezelfde emoties. Waar je jouw schuld aan iets nog wel wilt erkennen is schaamte iets waar je het meestal niet over wilt hebben. Dit zwijgen over de ene emotie en praten over de andere toestand laat al zien dat het om verschillende gevoelens gaat.
Bij schaamte wil je vaak verbergen dat je iets (volgens jezelf) niet goed hebt gedaan of niet goed doet.
Helaas kan schaamte ook veroorzaakt worden door dingen die helemaal niet jouw schuld zijn, zoals seksueel misbruik of een ander trauma waar je het liever niet over hebt. Dit is erg jammer, want vooral schaamte buiten je schuld om kan ontzettend veel nadelen hebben.
Ook kan schaamte en schuld samengaan, bijvoorbeeld door een verslaving of het rijden onder invloed. Door de gevoelens van schaamte over de verslaving kan de verslaving weer in stand gehouden worden. Dit is erg nadelig voor je gezondheid, omgeving en toekomstig levensgeluk.
Nadelen van schaamte
Door schaamte kun je jouw gedrag op een negatieve manier aanpassen. Als een vrouw die zichzelf identificeert als knap en slank aankomt in gewicht klopt die identiteit niet meer. Hierdoor kan de vrouw een gevoel van schaamte krijgen over haar lichaam. Zij vindt haar lichaam niet meer mooi en verwacht dat ook mensen op straat haar voor haar nieuwe lichaam veroordelen.
Daarom blijft ze maar binnen. Schaamte kan op die manier leiden tot isolatie (3). Dit is erg jammer, want als ze bijvoorbeeld is aangekomen door een ziekte, emotionele problemen (zoals het verwerken van verdriet door overlijden) of doordat haar lichaam een kindje heeft gevoed en verzorgd tot een baby zal niemand haar erop veroordelen als ze buiten is. Zeker haar vrienden niet.
Sowieso kunnen mensen die op straat lopen meestal niet genoeg interesse in andere personen op straat opwekken om zich negatief uit te laten over de ander.
Door die isolatie en het vertekende zelfbeeld kun je ook last krijgen van een laag zelfvertrouwen door schaamte. Als je er bijvoorbeeld prat op gaat dat je super intelligent bent als je naar school gaat en je haalt toch een keer een onvoldoende, of zelfs maar een cijfer dat lager is dan een 7, kun je je daarvoor schamen. Dit is erg jammer, want iedereen heeft weleens een moment waarop het minder gaat en een moment waarop fouten gemaakt worden.
Als gedrag en identiteitsovertuigingen eens niet met elkaar overeenkomen is dat helemaal geen reden om je te schamen.
In sommige gevallen kan dit ook destructief gedrag veroorzaken. Om de schaamte te verbergen kun je bijvoorbeeld andere mensen wijzen op hun tekortkomingen. Op die manier wordt er een poging gedaan om het schaamtegevoel bij de ander op te wekken, zodat je het zelf niet meer hoeft te hebben.
Uiteindelijk kan dit resulteren in isolatie doordat de rest niet meer met je om wil gaan. Dat is eigenlijk nog erger dan zelfgekozen isolatie en kan leiden tot een gevoel dat iedereen tegen je is, omdat dat dan ook zo is.
Daarnaast leidt schaamte sneller tot agressieve gevoelens, zoals kwaadheid, mensen verdenken van nare dingen en rancune (4). Ook geef je anderen dan sneller de schuld van dingen die je overkomen. Tevens geef je dan sneller indirecte signalen van vijandigheid, maar dus niet directe signalen.
Dit soort gedrag kan isolatie veroorzaken.
Ook wat betreft fysieke gezondheid is schaamte ongezond. Uit onderzoek blijkt namelijk dat als schaamte wordt opgewekt dit stresshormoon in je lichaam vrijgeeft (5).
Langdurige stress kan leiden tot depressies en een hoge bloeddruk.
Te veel schaamte en onnodige schaamte heeft dus allerlei nadelen voor gevoelens van zelfvertrouwen, je sociale leven en zelfs je fysieke gezondheid, het kan zelfs leiden tot eetstoornissen en andere sociale angsten. (6)
Voordelen van schaamte
Het voordeel van schaamte is dat je dit gevoel wilt vermijden. Een gezonde dosis schaamte zorgt er bijvoorbeeld voor dat je op tijd bij afspraken bent, geen scheet laat in de lift en je in een restaurant gedraagt.
Schaamte overwinnen
Juist vanwege alle nadelen en maar een hand vol voordelen is het belangrijk om schaamte te overwinnen. Er zijn meerdere manieren om schaamte te overwinnen, namelijk:
Vergroten van zelfcompassie
Uit onderzoek blijkt dat een behandeling gericht op zelfcompassie gevoelens van schaamte kan verminderen. Dit onderzoek is uitgevoerd bij vrouwen die last hadden van anorexia, een ziekte waarbij schaamte voor het “dikke” lichaam een grote rol speelt. Door de schaamte te verminderen en meer zelfcompassie op de wekken bij de deelnemers van dit onderzoek aten de deelnemers beter en hadden ze minder last van anorexia-gevoelens. Dit effect was al binnen drie maanden te zien (6).
Daarnaast is het vergroten van zelfcompassie ook onderzocht bij mensen die een seksueel trauma hebben meegemaakt en zich daarvoor schamen. Uit een casestudie blijkt dat het zorgen voor zelfcompassie in gedachten de resultaten van cognitieve gedragstherapie versterkt voor het verminderen van schaamte en om minder last te hebben van het trauma (7).
Het vergroten van zelfcompassie kan met mindfulness en meditatietechnieken.
Vergroten van zelfvertrouwen
Vooral bij sociale angsten door schaamte, zoals het niet willen spreken voor een groep, kan het vergroten van je zelfvertrouwen de manier zijn om schaamte te overwinnen. Eigenlijk is schaamte dan een symptoom van laag zelfvertrouwen.
Om het zelfvertrouwen te vergroten kun je gebruik maken van hypnose en zelf-hypnose. Bij hypnotherapie ga je eerst samen met de hypnotherapeut onderzoeken waarom het zelfvertrouwen laag is.
Vervolgens krijg je suggesties die je zelfvertrouwen weer opkrikken en huiswerk om dit ook met zelf-hypnose te doen. Je kunt bijvoorbeeld visualisaties krijgen om gevoelens van zelfvertrouwen te vergroten, maar ook post-hypnotische suggesties om je zelfvertrouwen in bepaalde situaties te vergroten.
Het is daarnaast ook mogelijk om je zelfvertrouwen met mindfulness en meditatie te verhogen.
Daarnaast is het ook belangrijk om je overtuigingen over je eigenwaarde en zelfvertrouwen te achterhalen.
Veranderen van foutieve overtuigingen
Een overtuiging dat het onbeleefd is om in een volle lift een scheet te laten is een overtuiging die je helpt om je te schamen als je dat wel doet. Dit is ook een normale overtuiging.
Maar als je een overtuiging hebt die gewoon totaal niet klopt en die toch je gedrag beïnvloedt op een manier waardoor je geen normaal leven kunt leiden is het belangrijk om die te achterhalen en te veranderen.
Een overtuiging kun je bijvoorbeeld veranderen door je te wijzen op dat de overtuiging niet klopt of door er een nieuwe overtuiging voor in de plaats te geven. Het mooie aan hypnose is, dat je tijdens hypnose eerder bereid bent je overtuigingen te veranderen dan als je niet onder hypnose bent.
Daardoor kan hypnotherapie helpen om de foutieve overtuigingen die voor schaamte zorgen te veranderen naar normale overtuigingen waardoor je weer een normaal leven kunt leiden.
Loslaten/accepteren
Soms is er iets in je leven gebeurd waarvoor je je schaamt, zoals het gebruik van drugs, het rijden onder invloed of ander gedrag waar je aan terug blijft denken.
Uit onderzoek blijkt dat mindfulness helpt om het gedrag uit het verleden te accepteren en om los te laten. Dit kan de behandeling voor bijvoorbeeld verslavingen uit het verleden verbeteren (8).
Mindfulness is erop gericht om de situatie te accepteren zoals hij is en dus los te laten wat je niet (meer) kunt veranderen. Juist daardoor kun je je richten op wat je wel kunt veranderen waardoor de behandeling van verslavingen verbeterd wordt.
Schaamte is een gevoel dat in eerste instantie niet zo erg lijkt, maar wat bij sommige mensen en door sommige oorzaken een heel destructief effect kan hebben. Het kan zorgen voor angsten, depressies, verslavingen en agressief gedrag. Juist daarom is het zo belangrijk om onnodige schaamte te overwinnen.
Door hypnose, mindfulness en meditatie is het mogelijk om schaamte te overwinnen.
Wil je meer weten over mentale technieken om je leven te verbeteren? Kom dan eens naar een seminar of bekijk de opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland.
Bronnen:
https://www.psychologytoday.com/blog/science-choice/201510/5-factors-make-you-feel-shame
http://psychcentral.com/lib/shame-the-quintessential-emotion/
http://psycnet.apa.org/journals/psp/62/4/669/
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/eat.22196/full
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1471015316300976
connie feijen
op 22 Feb 2018