![Waarom je niet gek wordt van de angst om gek te worden [Expert Advies]](https://media-01.imu.nl/storage/hypnoseinstituutnederland.nl/2622/angst-om-gek-te-worden-2560x1100.png)
Stel je voor: je zit thuis rustig een boek te lezen en opeens schiet er een vreemde gedachte door je hoofd. Je hart begint sneller te kloppen en je denkt: "Wat was dat nou? Ben ik wel normaal?" En dan begint het echte piekeren. "Stel dat ik gek word? Stel dat ik de controle verlies?"
Herken je dit? Dan heb ik goed nieuws voor je. Die angst om gek te worden is juist een teken dat je helemaal niet gek wordt. Klinkt gek, toch? Maar het is waar. Mensen die bang zijn om de controle te verliezen, zijn zich juist zeer bewust van hun gedachten en gevoelens. Het is precies die bewustwording die je beschermt tegen het daadwerkelijk verliezen van je realiteitszin.
Nu snap ik best dat dit misschien moeilijk te geloven is als je midden in die angst zit. Wanneer je last hebt van dwanggedachten, paniekaanvallen of depressie, kan die angst om gek te worden behoorlijk opdringen.
Maar hier komt het: dit betekent niet dat je een psychose gaat ontwikkelen. Sterker nog, hoewel mensen met psychische klachten vaker psychotische ervaringen hebben dan mensen zonder, is die angst meestal een signaal van iets heel anders.
Overmatige stress bijvoorbeeld. Of perfectionisme. Of gewoon een paniekaanval die je overvalt.
Voor mensen die al eerder een psychose hebben doorgemaakt, begrijp ik dat de vrees voor een terugval heel reëel voelt, omdat dit bij een kleine minderheid inderdaad kan gebeuren, maar bij de meerderheid van de mensen die ooit een psychose hebben doorgemaakt blijf je dus "normaal".
Wat ik je in dit artikel wil meegeven is waarom je niet hoeft te vrezen dat je gek wordt van die angst. Je gaat ontdekken wat het verschil is tussen normale angst en een echte psychose.
Ik leg ook uit waarom hypnotherapie wel kan helpen bij angst, maar juist niet wordt aanbevolen bij psychoses. En natuurlijk krijg je handvatten om met die vervelende angst om te gaan. Want dat kun je wel degelijk.
Die angst betekent juist dat je niet gek wordt
Vreemde gedachten schieten door je hoofd. Een vaag, ongemakkelijk gevoel kruipt omhoog. Je begint te twijfelen: klopt er nog wel iets van mij? Veel mensen vrezen dat ze de controle verliezen of "doordraaien". Het bijzondere is: juist die angst toont aan dat je geestelijk gezond bent.
Het verschil tussen angst en een echte psychose
Laten we even helder krijgen waar we het over hebben. Bij een psychose raakt iemand werkelijk het contact met de realiteit kwijt. Ze zien dingen die er niet zijn: hallucinaties. Ze geloven stellig in zaken die niet waar zijn: wanen. Het cruciale punt: ze beseffen vaak niet dat hun waarneming is veranderd. Voor hen is hun ervaring van de werkelijkheid gewoon echt.
Angst werkt precies andersom. Je maakt je juist zorgen over het mogelijk verliezen van controle. Je blijft volledig bewust van wat er om je heen gebeurt. Die angst komt in golven, soms heftig, dan weer weg. Een psychose ontwikkelt zich geleidelijk en houdt langer aan.
Snap je het verschil? Bij angst ben je bang om de controle te verliezen. Bij een psychose ben je die controle al kwijt, maar merk je dat zelf niet (direct).
Paniekaanvallen en die vervelende angst om door te slaan
Paniekaanvallen brengen intense lichamelijke sensaties met zich mee: je hart bonkt, je wordt duizelig, krijgt geen lucht, transpireert en trilt. Daar bovenop komt dan die angst om gek te worden of de controle te verliezen. Dit staat zelfs officieel beschreven als kenmerk van een paniekstoornis: die aanhoudende bezorgdheid over nieuwe aanvallen en hun gevolgen, zoals "doordraaien".
Het werkt als een nare spiraal. Je bent bang voor de angst zelf. Die lichamelijke verschijnselen tijdens een paniekaanval voelen zo overweldigend dat je denkt: nu verlies ik het echt. Terwijl dit juist bewijst dat je hersenen normaal reageren op wat zij inschatten als gevaar.
Stress en perfectionisme als brandstof voor deze angst
Stress en perfectionisme voeden deze angst om gek te worden. Perfectionisten leggen de lat hoog voor zichzelf en vrezen fouten te maken. Die constante druk leidt tot stress, angst en burn-outverschijnselen.
Perfectionisme ontstaat vaak door jezelf te vergelijken met anderen, denk aan sociale media. Dit creëert faalangst en het gevoel niet goed genoeg te zijn. Perfectionisme en gegeneraliseerde angststoornis hebben vaak een samenhang. Vooral zorgen over fouten en twijfels over eigen acties hangen samen met pathologische zorgen.
Perfectionisten piekeren over de kleinste details. Ze vrezen te falen als ze niet aan hun eigen hoge normen voldoen. Dat constante gemaal in het hoofd leidt tot slapeloze nachten en verhoogt het risico op angststoornissen.
Hoe verschillende problemen de angst om gek te worden aanwakkeren
Je hebt het niet, je doet het, dat geldt ook voor die angst om gek te worden. Die angst doet zich voor bij verschillende psychische klachten, maar altijd op zijn eigen manier. En het mooie is: bij al die klachten blijf je juist heel bewust van wat er gebeurt.
Paniekaanvallen: wanneer je lichaam op hol slaat
Toen ik nog regelmatig mensen zag voor hypnotherapie, kwam paniek heel vaak langs. "Ik dacht echt dat ik dood zou gaan," zeiden ze dan. "Of dat ik gek werd." En ik snapte dat helemaal.
Want wat gebeurt er tijdens een paniekaanval? Je lichaam maakt opeens een hoop adrenaline aan. Je hart gaat tekeer, je krijgt geen lucht, je begint te zweten en te trillen. Het is alsof je lichaam denkt dat er een leeuw achter je aan zit, terwijl je gewoon in de supermarkt staat. Die vecht-of-vluchtreactie verklaart precies waarom alles zo overweldigend aanvoelt.
En dan denk je natuurlijk: "Dit is niet normaal, ik ga door het lint." Maar dat denken is juist het bewijs dat je helemaal niet door het lint gaat. Want iemand die echt de controle verliest, is zich daar niet van bewust.
Dwanggedachten: de gedachten die je niet wilt
Bij dwanggedachten krijg je allerlei nare dingen in je hoofd die je daar helemaal niet wilt hebben. "Wat als ik opeens iemand kwaad doe?" "Stel dat ik de controle verlies?" Verschrikkelijk om mee te zitten.
Om die onrust kwijt te raken, ga je dwanghandelingen doen. Je controleert voor de tiende keer of de deur op slot is. Je ordent alles tot het perfect staat. Dat geeft even rust, totdat die nare gedachte weer terugkomt.
Het gekke is: hoe meer je vecht tegen die gedachten, hoe sterker ze worden. Het is als met een roze olifant, probeer maar eens niet aan een roze olifant te denken. Lukt niet, toch?
Sociale angst: bang om jezelf te zijn
Tussen de 4 en 13 procent van de Nederlanders heeft wel eens last van gehad van een angststoornis [3], zoals een sociale angst. Je staat ergens en denkt: "Wat vinden ze nou van mij? Zien ze dat ik bloos? Merken ze dat ik tril?" Je bent zo bezig met hoe je overkomt, dat je jezelf niet meer kunt zijn.
Die angst om jezelf te verliezen in sociale situaties zorgt ervoor dat je ze gaat vermijden. En dan wordt de wereld steeds kleiner. Niet omdat je gek bent, maar omdat je zo bang bent om gek gevonden te worden door anderen.
Depressie: wanneer angst zich mengt met somberheid
Meer dan de helft van de mensen met een depressie heeft ook last van angst. Dat is een vervelende combinatie, want dan voel je je niet alleen somber, maar ook nog eens bang dat er iets vreselijks gaat gebeuren.
"Wat als ik de controle verlies?" "Wat als ik mezelf niet meer herken?" Die gedachten kunnen heel dwingend zijn wanneer je al somber bent. En helaas: mensen met zowel depressie als angst zijn vaak langer ziek en reageren minder goed op medicijnen.
Maar ook hier geldt: die angst is juist een teken dat je bewust bent van wat er speelt. En bewustzijn is de eerste stap naar verandering.
Wanneer hypnotherapie wel en niet werkt
Nu kom ik bij iets waar ik heel duidelijk over wil zijn, want hier gaat het soms mis. Hypnotherapie wordt steeds vaker ingezet bij angstklachten, en terecht. Maar - en dit is belangrijk - niet elke vorm van angst kun je ermee behandelen. Vooral bij de angst om gek te worden moet je goed het onderscheid maken tussen angstsymptomen en echte psychotische symptomen.
Waarom ik hypnose afrader bij psychose
Hypnotherapie wordt afgeraden bij mensen met psychoses of mensen die vatbaar zijn voor psychoses [1]. Waarom? Heel simpel: tijdens hypnose werk je met verbeelding en suggestie, en als je al moeite hebt om fantasie van werkelijkheid te onderscheiden, kan dat juist verwarrend werken. Bij psychoses kan hypnose de symptomen zelfs verergeren [2].
Hoe hypnose wél kan helpen bij 'gewone' angst
Bij gewone angst, en daar reken ik ook de angst om gek te worden bij als je geen psychose hebt gehad, werkt hypnose juist uitstekend. Waarom? Omdat het direct het onderbewustzijn aanspreekt waar angst ontstaat. Onder hypnose omzeil je die kritische gedachten en bereik je een diepe ontspanning. Daardoor kun je beter toegang krijgen tot onderliggende gevoelens die paniek veroorzaken.
Het verschil met alleen praten, zoals cognitieve therapie, is dat hypnotherapie zich richt op de bron van de angst in het onderbewuste brein. Onderzoek toont aan dat hypnose een van de meest efficiënte manieren is om angsten aan te pakken
Wat je kunt verwachten
Laat ik je een voorbeeld geven van Lisa, een 30-jarige vrouw die intense angst voelde bij presentaties. Tijdens hypnotherapie ontdekte ze dat haar angst terugliep naar een gebeurtenis uit haar kindertijd. Na vier sessies voelde ze zich zelfverzekerd genoeg om weer presentaties te geven.
Heb je last van de angst om gek te worden, maar heb je nooit een psychose gehad? Dan kan hypnotherapie je helpen deze angst te verminderen. Maar als je eerder wel een psychose hebt doorgemaakt en bang bent voor een terugval, ga dan naar je behandelaar of huisarts. Niet naar een hypnotherapeut. Dat is geen gebied waar wij ons mee bezighouden, en terecht.
Wat kun jij nu doen?
Nu je weet dat die angst geen teken is van het daadwerkelijk gek worden, wat dan? Want het is één ding om het te begrijpen, maar die vervelende gevoelens zijn er nog steeds. Laat ik je een paar dingen meegeven die echt werken.
Snap wat er gebeurt in je lijf
Ik merk vaak dat mensen rustiger worden zodra ze begrijpen wat er nou precies gebeurt tijdens zo'n angstmoment. Je lichaam gaat in alarmmodus, je 'vecht-of-vlucht'-systeem slaat aan. Hartkloppingen, benauwdheid, zweten. Het voelt eng, maar het is niet gevaarlijk. Het is gewoon je lichaam dat denkt dat er gevaar is, terwijl dat er niet is.
Het mooie is: tijdens die angst ben je nog steeds volkomen helder. Je weet waar je bent, je herkent de mensen om je heen. Dat is het grote verschil met een psychose, waar dat contact met de werkelijkheid juist wegvalt.
Test jezelf
Dit is iets wat ik vaak voorleg aan mensen in mijn praktijk: doe een simpele test. Bang dat je een hartaanval krijgt? Ga dan vijf keer diep in- en uitademen. Doe een paar squats. Zie je? Je hart doet het prima.
Zit je in de auto en denk je: "Straks verlies ik de controle"? Zet dan de radio aan. Wissel van rijbaan. Check je spiegels. Je doet het gewoon allemaal nog. Die controle die je denkt te verliezen? Die heb je nog steeds.
Wanneer je hulp nodig hebt
Soms kun je het niet alleen. En dat is ook prima. Ik zie het dagelijks: mensen die maanden, soms jaren, tobben terwijl het niet hoeft. Zoek hulp als:
- Die angst maar blijft terugkomen
- Je dingen gaat vermijden omdat je bang bent
- Je werk of relaties eronder lijden
- Je 's nachts wakker ligt van de zorgen
Cognitieve gedragstherapie (in combinatie met hypnose) werkt uitstekend bij dit soort klachten. Hoe eerder je begint, hoe sneller je ervan af bent.
Een andere situatie: als je al eerder een psychose hebt gehad
Dit is wel iets heel anders. Dan kan die angst voor een terugval heel begrijpelijk zijn. In dat geval: neem contact op met je behandelaar of huisarts zodra je signalen herkent. Nederland heeft gespecialiseerde VIP-teams die precies weten hoe ze je kunnen helpen bij de vroege tekenen.
Een signaleringsplan kan een verschil maken. Daarin staat precies wat jij en mensen om je heen kunnen doen als die waarschuwingssignalen er zijn. Zoiets kan een crisis voorkomen.
Weet je wat zo bijzonder is? Die angst waar je misschien al weken of maanden mee worstelt. Die vervelende gedachte dat je gek gaat worden, is eigenlijk precies het bewijs dat je niet gek wordt. Dat klinkt misschien als een paradox, maar het is waar.
Als je dit artikel hebt gelezen, weet je nu dat die angst juist laat zien dat je bewustzijn prima functioneert. Je bent je immers bewust van je gedachten en gevoelens, iets wat bij een echte psychose juist wegvalt.
Natuurlijk voelt het niet fijn, die constante ongerustheid. Vooral als het voortkomt uit overmatige stress, perfectionisme of paniekaanvallen. Dan ontstaat er een soort vicieuze cirkel waarin je bang wordt voor je eigen angst. Maar snap je wat dit betekent? Het betekent dat je hersenen precies doen wat ze moeten doen. Ze waarschuwen je, ze blijven alert. Dat is geen teken van gekte, dat is een teken van een gezond systeem dat misschien wat overprikkeld is geraakt.
Nu wil ik eerlijk tegen je zijn. Hypnotherapie kan geweldig werken bij dit soort angsten, omdat het direct dat onderbewuste brein aanspreekt waar die angst ontstaat. Maar, en dit is belangrijk, hypnotherapie is niet geschikt als je daadwerkelijk vatbaar bent voor psychoses. Dan kan het juist verwarrend werken.
Wat wel altijd helpt? Begrijpen wat er in je lichaam gebeurt tijdens angst. Die hartkloppingen, die benauwdheid. Het voelt verschrikkelijk, maar het is niet gevaarlijk. Je kunt jezelf bewijzen dat je de controle nog hebt door kleine testjes te doen. Zet de radio aan tijdens het autorijden. Tel tot tien. Adem vijf keer diep in en uit. Zie je? Je hebt nog steeds de regie.
Voor mensen die eerder een psychose hebben doorgemaakt is het verhaal anders. Dan is die angst voor een terugval begrijpelijk en reëel. Ga dan naar je behandelaar of huisarts. Er zijn gespecialiseerde VIP-teams die kunnen helpen bij vroege signalen.
Maar voor de meeste mensen die dit lezen geldt: die angst om gek te worden gaat niet uitkomen. Sterker nog, het feit dat je die angst voelt, is juist je beschermengel. Het houdt je bewust, het houdt je alert, het zorgt ervoor dat je in contact blijft met de werkelijkheid.
En dat is eigenlijk best mooi, toch?
Hypnose leren om mensen met angst te helpen
Wil jij mensen die last hebben van angsten helpen om hiermee om te gaan? Dan helpt kennis van hypnose. Kom eens naar een gratis masterclass voor een kennismaking.
Of schrijf je in voor een van onze opleidingen of evenementen.
Heb je een vraag over onze opleiding? Plan hier een 1-op-1 gesprek.
Referenties
[1] - https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0005791622000465?via%3Dihub
[2] - https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/wps.20328
[3]- https://www.trimbos.nl/kennis/cijfers/psychische-gezondheid-ggz/
