Dagdromen maakt je slimmer: De verrassende wetenschap achter dagdromen

Weet je dat moment waarop je opeens beseft dat je al tien minuten naar buiten staart terwijl je eigenlijk aan het werk bent? Of die keer dat je in de auto zat en je opeens niet meer wist hoe je bij dat stoplicht was gekomen? Je gedachten waren ergens anders, dwaalden af naar een gesprek van gisteren of fantaseerden over komend weekend.

Dagdromen. Je doet het een substantieel deel van je dag [1]. Misschien vind je het wel tijdverspilling, die momenten waarop je gedachten afdwalen en je even helemaal weg bent uit het hier en nu. Maar wat nou als ik je vertel dat dagdromen eigenlijk een onderschatte vorm van sociale cognitie is die je helpt om door de wereld te bewegen [1]?

Wat is dagdromen nu eigenlijk? Je geest zwerft vrij rond, ongevraagd en los van wat je op dat moment aan het doen bent. Psychologen dachten lange tijd dat het de creativiteit zou bevorderen, maar de onderzoeksresultaten blijken behoorlijk gemengd.

Een recente studie onder 622 Indiase jongvolwassenen toont zelfs aan dat dagdromen weliswaar niet significant bijdraagt aan creativiteit, maar wel samenhangt met hogere niveaus van stress, angst en depressie [3]. Moet je je gedachten dan maar constant onderdrukken?

Helemaal niet. Want hier wordt het interessant: niet alle dagdromen zijn hetzelfde. Sommige vormen helpen je problemen oplossen en geven je dieper sociaal inzicht [2]. Andere leiden je juist af van het moment. Het gaat om de balans, en die kun je leren vinden, bijvoorbeeld met hypnose als je last hebt van maladaptief dagdromen.

Dus waarom zou dagdromen je eigenlijk slimmer maken? Hoe werkt dat precies in je hersenen? En wanneer slaat het om van handig naar hinderlijk? Daar duiken we zo in, want de wetenschap achter je afdwalende gedachten is verrassender dan je denkt.

Wat er werkelijk gebeurt in je hoofd

Je hersenen zijn nooit écht in rust. Zelfs wanneer je niets lijkt te doen, zijn ze druk bezig. Onderzoek wijst uit dat we ongeveer 30 tot 50% van onze dag doorbrengen in onze eigen gedachten, dwalend door innerlijke werelden [1]. Dit is geen verspilde tijd, het is een essentieel proces voor hoe je brein functioneert.

Het Default Mode Network doet meer dan je denkt

Hier wordt het interessant. Wanneer je gedachten afdwalen tijdens een saaie taak, schakelt er iets bijzonders in: het Default Mode Network, of DMN [2]. Dit complexe netwerk van hersengebieden werd eigenlijk bij toeval ontdekt. Wetenschappers merkten op dat hersenen tijdens 'rustmomenten' bijna net zo actief waren als tijdens taken [3]. Het DMN bestaat uit verschillende delen, waaronder de mediale prefrontale cortex, de posterieure cingulate cortex en stukjes van de temporale kwab.

Dit netwerk vormt de neurologische basis van dagdromen. Het stelt je in staat jezelf beter te begrijpen, herinneringen op te halen en na te denken over je eigen gedrag en ervaringen. Nog interessanter: het DMN legt verrassende verbindingen tussen schijnbaar ongerelateerde ideeën. Dat is waar creatieve inzichten vandaan komen.

Waarom dagdromers beter zijn in empathie

Dagdromen hangt nauw samen met hoe je anderen begrijpt. Het DMN helpt je namelijk ook om anderen beter te doorgronden. Tijdens het dagdromen ben je vaak bezig met het analyseren van sociale interacties of je verplaatst je in iemand anders' schoenen [3]. Daarom zijn mensen die regelmatig dagdromen vaak beter in empathie.

Mensen die vaker dagdromen scoren hoger op creativiteit en intellectueel vermogen. Hun hersenen blijken efficiënter te werken. Dagdromen is dus geen tijdverspilling, maar juist een teken van een goed functionerend brein.

Je brein heeft echt rust nodig

Tijdens dagdromen produceert je brein alfa-golven (8 tot 14 Hz), die ontstaan wanneer je in een ontspannen toestand verkeert. Deze hersengolven zijn cruciaal voor creativiteit en het verwerken van ervaringen.

Daarom is het zo belangrijk om je brein regelmatig rust te gunnen. Werk je onafgebroken door, dan blijft het DMN uitgeschakeld terwijl het executieve netwerk actief is. Door regelmatig pauzes te nemen, idealiter elk uur vijf tot tien minuten, geef je je DMN de kans om aan de slag te gaan.

Dat verklaart waarom je beste ideeën vaak komen tijdens alledaagse bezigheden zoals douchen of wandelen. Je brein heeft letterlijk ruimte nodig om te dagdromen en zo problemen op te lossen op manieren die je bewuste denken niet kan bereiken. Het is alsof je brein op de achtergrond doorwerkt terwijl jij met iets anders bezig bent.

Waarom dagdromers eigenlijk slimmer zijn

Veel mensen denken dat dagdromen tijdverspilling is. Maar dat is niet helemaal waar, dagdromen kan tot 50% van onze tijd innemen en biedt verschillende cognitieve voordelen. Het is eigenlijk een teken van een hoogst efficiënt brein.

Je onbewuste werkt harder dan je denkt

Wanneer je dagdroomt, krijgt je geest toegang tot informatie uit je onbewuste. Verschillende delen van je hersenen worden dan gelijktijdig geactiveerd, waardoor je nieuwe verbindingen kunt maken tussen ogenschijnlijk ongerelateerde concepten. Plotseling krijg je dan inzichten of vind je oplossingen voor problemen waar je bewust niet uitkwam.

Mensen die meer dagdromen over het algemeen slimmer én creatiever zijn. Hun hersensystemen werken ook efficiënter.

Nu snap ik dat dit misschien moeilijk te geloven is als je midden in een dagdroom zit terwijl je eigenlijk zou moeten werken. Toch gebeurt er iets waardevols: je brein maakt verbindingen die het anders niet zou maken.

Spontane gedachten als creatieve motor

Dagdromen wordt niet voor niets vaak geassocieerd met creativiteit. Als je geest vrij kan dwalen, ontstaan er spontane gedachten die in clusters worden georganiseerd. Je combineert en associeert informatie op nieuwe manieren.

De grootste doorbraken in wetenschap en kunst ontstonden vaak tijdens momenten van mentale ontspanning. Paul McCartney droomde 'Yesterday', Einstein ontwikkelde de relativiteitstheorie tijdens gedachte-experimenten. Geen toeval dus.

Het werkt omdat je brein dan niet beperkt wordt door logisch, lineair denken. Je laat los wat "zou moeten" en geeft ruimte aan wat "zou kunnen". Dat is de essentie van creativiteit.

Je dromen worden werkelijkheid door ze te zien

Hier wordt het pas echt interessant. Wanneer je dagdroomt over je doelen, visualiseer je het succesvol bereiken ervan. Dit proces activeert dezelfde hersengebieden als wanneer je de handeling werkelijk uitvoert. Je hersenen maken namelijk geen onderscheid tussen wat echt gebeurt en wat je levendig visualiseert.

Regelmatig visualiseren verhoogt je zelfvertrouwen en vergroot de kans dat je je doelen bereikt. Je programmeert als het ware je brein voor succes en creëert een mentale blauwdruk. Topsporters, artiesten en succesvolle ondernemers gebruiken deze techniek al jaren om hun prestaties te verbeteren.

Eigenaarschap nemen over je dagdromen betekent dus ook: bewust kiezen waar je aan denkt als je geest afdwaalt. Want jij doet het dagdromen, jij kunt ook kiezen wat je doet.

Wanneer dagdromen je in de weg gaat zitten

Nu, ik wil niet de illusie wekken dat dagdromen alleen maar rozengeur en maneschijn is. Want net zoals een glaasje wijn bij het eten ontspannend kan zijn, maar een hele fles problemen geeft, geldt hetzelfde voor het afdwalen van je gedachten.

Je bent er, maar ook weer niet

Ken je dat gevoel dat je een hele dag 'bezig' bent geweest, maar eigenlijk niets hebt gedaan? Je staart naar je computer, leest dezelfde zin drie keer, en voor je het weet is het alweer vijf uur. Te veel dagdromen zorgt ervoor dat belangrijke informatie langs je heen glijdt en je steeds minder verbonden raakt met wat er echt gebeurt.

Het wordt pas echt problematisch als je dagdromen gebruikt om de werkelijkheid te ontvluchten. Dan leer je niet om met echte situaties om te gaan en word je juist pijnlijk bewust van hoe ongelukkig je bent met hoe het nu is. Niet bepaald een winnende strategie.

Als dagdromen een dwang wordt

Een klein percentage van de volwassenen heeft last van wat we maladaptief dagdromen noemen, een conditie waarbij mensen dwangmatig bezig zijn met levendige fantasieën. Deze mensen brengen gemiddeld minstens de helft van hun wakkere uren door in opzettelijk geconstrueerde fantasiewerelden.

Klinkt dat misschien nog wel aantrekkelijk? Het is het niet. Het levert problemen op met sociale relaties, werk en studie. Onderzoek toont aan dat maladaptief dagdromen vaak samengaat met ADHD, angst, depressie en obsessief-compulsieve stoornissen. Meer dan de helft van mensen met maladaptief dagdromen vertoont zelfs tekenen van OCD.

Je focus verdwijnt als sneeuw voor de zon

Overmatig dagdromen leidt tot zelfkritische gedachten, een negatieve stemming en zelfs depressieve gevoelens. Je concentratievermogen gaat achteruit en je maakt sneller fouten.

Dit zie je vooral bij kinderen op school. Ze zitten daar, lijken naar de juf te kijken, maar zijn eigenlijk compleet ergens anders. Hun ouders en leraren denken dan vaak dat ze lui zijn of geen interesse hebben. Terwijl ze gewoon tijd nodig hebben om terug te komen in het hier en nu.

Dus hoe vind je die balans? Hoe zorg je ervoor dat dagdromen je helpt in plaats van hindert? Daar kom ik zo op.

Wanneer dagdromen je tegenwerkt

Je hebt het niet, je doet het. Ook met dagdromen. En net als met alles wat je doet, kun je het ook overdrijven. Dagdromen kan dan van handig naar hinderlijk omslaan.

Wegdromen van wat er echt is

Te veel dagdromen zorgt ervoor dat je belangrijke informatie vergeet. Je bent minder verbonden met je dagelijkse leven. Hierdoor doe je langer over je werk, krijg je het misschien niet af, en dat veroorzaakt stress. Maar er zit nog een keerzijde aan: dagdromen wordt gevaarlijk als je het gebruikt om de realiteit te ontluchten. Dan leer je juist niet om met de werkelijkheid om te gaan.

Het interessante is dat je dan bewuster wordt van je ongelukkige situatie, niet minder bewust. Je weet dat je wegdromt, je weet dat het niet echt is, maar je doet het toch. Dat maakt het alleen maar erger.

Als dagdromen je leven overneemt

Een klein percentage van de volwassenen heeft last van maladaptief dagdromen. Deze mensen zijn dwangmatig bezig met levendige fantasieën en brengen gemiddeld minstens de helft van hun wakkere uren door in opzettelijk geconstrueerde fantasiewerelden. Daardoor ontstaan problemen met sociale relaties, werk of studie.

Onderzoek toont aan dat maladaptief dagdromen vaak samengaat met andere problemen: ADHD, angst, depressie en obsessief-compulsieve gedragingen. Uit een studie bleek zelfs dat meer dan de helft van de mensen met maladaptief dagdromen ook tekenen van OCD vertoonde.

Herken je dit? Dan doe je dit. Je hebt geen maladaptief dagdromen, je doet het. En dat betekent dat je ook iets anders kunt gaan doen.

Waarom je minder scherp wordt

Als je vaak dagdroomt, vermindert je concentratie en maak je sneller fouten.

Dit zie je vooral bij kinderen op school. Ze missen uitleg, hebben moeite hun aandacht vast te houden. Ze lijken lui of ongeïnteresseerd, maar eigenlijk hebben ze gewoon tijd nodig om terug te keren naar het moment. Het probleem is dat ze dat niet doen. Ze blijven wegdromen.

Dus wat kun je eraan doen? Hier wordt het interessant, want er is een manier om grip te krijgen op je dagdroompatronen. Een manier die misschien bekender is dan je denkt.

Dus wat betekent dit nu allemaal voor jou? Dagdromen is veel meer dan zomaar gedachten die afdwalen. Je DMN wordt actief en je hersenen maken nieuwe verbindingen. Sommige onderzoeken tonen gemengde resultaten over creativiteit, maar het staat wel vast: mensen die regelmatig dagdromen hebben vaak efficiëntere hersenprocesses.

Je krijgt toegang tot je onderbewustzijn, waardoor inzichten ontstaan die je bewuste denken niet kan bereiken. Je visualiseert doelen, wat je motivatie versterkt. Je geest legt verbindingen tussen concepten die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben.

Hypnose en dagdromen lijken veel op elkaar. Beide zijn toestanden waarin je je losmaakt van je omgeving en je onderbewustzijn toegankelijker wordt. Het verschil? Dagdromen gebeurt spontaan, hypnose is gericht.

Voor mensen die worstelen met overmatig dagdromen biedt hypnotherapie een uitweg. Je leert controle krijgen over je gedachten, doorbreekt negatieve patronen. Tegelijkertijd helpt hypnose je gezonde dromen waar te maken door bewuste en onbewuste gedachten op één lijn te brengen.

Het gaat om eigenaarschap. Jij doet het dagdromen, je hebt het niet, je doet het. Dat betekent dat je er ook invloed op kunt uitoefenen. Je kunt kiezen wanneer je gedachten mogen afdwalen en wanneer niet.

Wil je meer weten over hoe hypnose je kan helpen? Doe mee met de gratis masterclass of schrijf je in voor een van de evenementen van het Hypnose Instituut Nederland.

Dan zet je een stap naar een gezonde relatie met je gedachten en krijg je toegang tot de krachten van je geest.

Want uiteindelijk gaat het erom: neem eigenaarschap over je eigen hoofd. Niemand anders kan dat voor je doen.

Key Takeaways

Dagdromen is geen tijdverspilling, maar een teken van een efficiënt brein dat je slimmer maakt door nieuwe verbindingen te leggen en creatieve inzichten te genereren.

• Dagdromen activeert het Default Mode Network, waardoor je toegang krijgt tot je onderbewustzijn en verrassende verbindingen legt tussen ongerelateerde ideeën

• Mensen die regelmatig dagdromen scoren hoger op creativiteit en intellectueel vermogen - hun hersenen werken efficiënter dan gemiddeld

• Visualiseren van doelen tijdens dagdromen programmeert je brein voor succes door dezelfde hersengebieden te activeren als bij werkelijke uitvoering

• Te veel dagdromen kan leiden tot verminderde focus en maladaptief gedrag - een klein percentage van volwassenen heeft hier last van

• Hypnose biedt een gerichte manier om dagdroompatronen te beheersen en helpt bij het doorbreken van negatieve gedachtenpatronen

De sleutel ligt in het vinden van de juiste balans: geef je brein regelmatig rust om te dagdromen (5-10 minuten per uur), maar zorg dat het niet ten koste gaat van je focus op het hier en nu. Hypnose kan hierbij een waardevolle tool zijn om controle te krijgen over je gedachten en je dromen daadwerkelijk waar te maken.

Referenties

[1] - https://compass.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/spc3.12288

[2]- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6246840/
[3] - https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26869943/
[4] - https://ojs.ijcp.in/IJCP/article/view/572
[7] - https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/165/747/RUG01-002165747_2014_0001_AC.pdf