Fantoompijn is erg vervelend en de oorzaak is al erg genoeg. Je kunt al last krijgen van fantoompijn als je tandarts per ongeluk een gezonde kies trekt. Fantoompijn is echter het meest bekend van pijn in je ledemaat of vinger die geamputeerd is en eigenlijk helemaal geen pijn kan hebben. Toch is dit realiteit en een verwarrend en vervelend probleem want die jeuk kun je niet echt wegkrabben.
Daarom ga ik in dit artikel in hoe hypnose kan helpen om fantoompijn te bestrijden.
Meestal gaat het gevoel in de geamputeerde ledemaat vanzelf weg, maar je kunt nog wel een paar maand het gevoel hebben dat het er nog is. Echter, als dat gevoel en de pijn die er soms bijhoort na zes maanden nog niet weg is wordt het lastig om er alsnog vanaf te komen.
Naast pijn kun je ook hitte, kou, jeuk, kramp en tintelingen voelen.
Fantoompijn oorzaak
Fantoompijn is eigenlijk heel raar. Je mist een deel van je lichaam en toch heb je het gevoel dat het er nog is. Je kunt soms het gevoel hebben dat je je teen stoot terwijl die er niet is. Je zou bijna geloven dat er meer is dan het oog kan zien, maar gelukkig is er een logische verklaring voor wat je voelt en het heeft allemaal te maken met je zenuwen.
Je zenuwen sturen namelijk de verkeerde signalen door naar je hersenen die je daardoor het idee geven dat het ledemaat dat je mist last heeft van pijn of er gewoon nog is. Aan de andere kant heeft het lichaam door dat er iets niet in orde is en geeft het lichaam het signaal om je duidelijk te maken dat er iets niet in orde is: pijn.
Ook kunnen je hersenen proberen de ‘leegte’ op te vullen. Signalen die ze eerder interpreteerden als er iets met je hand was worden nu gebruikt als iets je wang aanraakt. Een haar op je wang die jeuk veroorzaakt kan je dus het gevoel geven van jeuk op de hand die je niet meer hebt. Als je wang dan wordt aangeraakt kan je ook het signaal van pijn krijgen doordat je hersenen helemaal in de war zijn geraakt door het missende deel van je lichaam.
Soms blijft bij je hersenen het gevoel van pijn hangen terwijl er helemaal geen sprake is van een pijnlijke situatie.
Fantoompijn zenuwen
De manier waarop een ledemaat is geamputeerd kan invloed hebben op de mate van fantoompijn. De mate van beschadiging aan de zenuwen, het littekenweefsel en het fysieke geheugen van de pijn voor de amputatie hebben invloed op de mate van fantoompijn.
Als je bijvoorbeeld pijn in je been had door een ontsteking, diabetes of door een ernstig ongeluk waarbij je niet snel genoeg geholpen kon worden heb je meer kans op het krijgen van fantoompijn dan na een amputatie waarbij je ledemaat niet echt last had van pijn. Vooral direct na de operatie kun je fantoompijn ervaren.
Als je zenuwen op een rare manier helen of beschadigd zijn na de amputatie kun je ook last krijgen van pijn aan de stomp. Dit wordt ook gerekend als fantoompijn. Controleer dan wel altijd of de prothese goed past.
Daarbij geven je zenuwen normaal gesproken continu signalen af. Je voelt bijvoorbeeld de wind langs je vingers waaien, je voelt dat je vingers een toetsenbord indrukken, je voelt dat je iets vasthoudt. Als dit soort signalen missen gaat je brein deze signalen voor je opvullen. Veel mensen die bijvoorbeeld een hand missen hebben het gevoel dat hun missende hand zich fijnknijpt als vuist.
Normaal gesproken “update” je het gevoel dat je hebt continu, maar doordat je ledemaat is verwijderd kan dit niet meer.
Fantoompijn behandeling
Voor een goede behandeling tegen fantoompijn is het belangrijk om je klachten goed te kunnen formuleren aan je arts. Schrijf daarom al je symptomen op, ook de symptomen waarvan je denkt dat ze onbelangrijk zijn. Je arts kan hier anders over denken.
Maak ook een lijst van alle medicatie en supplementen die je neemt. Je arts kan controleren of die invloed hebben op de fantoompijn.
Vaak worden mensen met fantoompijn behandeld met medicatie, zoals antidepressiva, maar er zijn ook behandelingen waarvoor je geen medicatie hoeft te gebruiken.
De spiegeldoos
De spiegeldoos kan je de ervaring geven dat je ledemaat er nog wel is. In de doos zit een spiegel die je de illusie geeft dat je verloren ledemaat er nog is. Vervolgens kun je symmetrische oefeningen doen, zoals het bewegen van je tenen en lijkt het net of de tenen van de voet die je niet hebt ook bewegen. Dit kun je je dan ook voorstellen.
Uit onderzoek is gebleken dat dit soort oefeningen je fantoompijn kan verminderen. Dit kan te maken hebben met de “update” die je dan aan je hersenen geeft. Als je tenen bijvoorbeeld eerst een verkrampt gevoel gaven en je hebt ze “bewogen” is de kramp weg.
Hypnose kan de werking van deze therapie versterken.
De ontwikkelingen van virtual reality worden vanwege het succes met de spiegeldoos nauwlettend in de gaten gehouden voor het behandelen van fantoompijn.
Hypnotherapie
Hypnotherapie werkt ook op andere manieren tegen fantoompijn. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat als je simuleert en accepteert dat het geamputeerde been er nog wel is dit de fantoompijn kan verminderen. Je moet dus de overtuiging creëren, zoals de spiegeldoos dat doet, dat het geamputeerde ledemaat er nog is.
Er is bewijs dat suggestie en verwachting de fantoompijn kan beïnvloeden. Je kunt bijvoorbeeld visualiseren dat de pijn je lichaam verlaat.
Er zijn twee soorten hypnotherapie-oefeningen die gebruikt kunnen worden tegen fantoompijn, namelijk visualisaties en bewegingsvisualisaties die de oefening van de spiegeldoos mentaal vervullen.
Mentale spiegeldoos
Een casestudy van een 46 jarige man die één hand miste laat zien dat als je al bekend bent met de spiegeldoos je met hypnose dezelfde effecten kunt veroorzaken. Onder hypnose moest de man met gesloten ogen symmetrische oefeningen met zijn handen uitvoeren. Hij moest visualiseren hoe dit eruit zag. Na de oefening gaf hij aan dat de pijn aan zijn hand significant verminderd was.
Dit biedt ook hoop voor het toepassen van zelf-hypnose bij mensen met fantoompijn zodat ze thuis op momenten dat fantoompijn problematisch wordt de fantoompijn kunnen bestrijden.
Visualisaties
Een casestudy van een vrouw van 76 jaar met een geschiedenis van problemen met de bloedcirculatie waardoor haar onderbeen geamputeerd moest worden laat zien dat fantoompijn soms ook pas jaren na de amputatie kan plaatsvinden. Ze had voor de amputatie geen pijn en pas twee jaar later begon ze last te krijgen van fantoompijn. Ze had het gevoel dat er naalden in haar voet staken, haar tenen klem zaten in iets, een soort snijdende pijn in de zool van haar voet en een soort knarsende pijn in haar enkel.
Na allerlei behandelingen met pijnstillers en zenuwstimulatie die geen effect hadden kreeg ze wekelijks 25 minuten therapie. Waaronder hypnotherapie. Zoals gewoonlijk begon de hypnotherapie met ontspanningsoefeningen. Vervolgens moest ze “naar een speciale plaats” in haar geval was dit Italië en het zien van de prachtige marmeren kunstwerken. In de tweede en derde sessie werd ze telkens naar die speciale plaats gebracht en moest ze zich voorstellen hoe de kunstenaar aan het hakken en snijden was om het beeld zo mooi te krijgen.
In de derde sessie werd die voorstelling vervangen voor een kleine kunstenaar die aan haar voet werkte. Toen kreeg ze dit te horen van de hypnotherapeut dat, “Die kleine kunstenaar nu al lang en hard bezig is met zijn kunst. Hij is vermoeid en het is tijd voor hem om eens op vakantie te gaan.”. Later rapporteerde de vrouw dat de pijn aan haar enkel ophield op hetzelfde moment dat de kleine man “met vakantie ging”. In haar geval waren niet alle klachten weg, maar wel al een stuk beter. Na drie maanden was de kunstenaar nog steeds op vakantie J.
Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 96% van mensen met fantoompijn baat bij hypnose heeft. In dit onderzoek moesten de deelnemers zes maanden na de hypnotherapie een vragenlijst invullen over hun pijn-ervaring. Bij bijna de helft van de mensen verdwijnt de pijn compleet. Bij meer dan 30% van de mensen was de pijn voor de helft minder geworden en bij 1 op de 8 mensen was de pijn een kwart minder geworden.
Kortom
Fantoompijn is erg vervelend en je kunt met de huidige kennis van zaken als arts niet zeggen dat alles tussen de oren zit. De communicatie tussen het lichaam en de hersenen is verstoord geraakt en bij de fantoom ledemaat stopgezet. Hierdoor krijgen je hersenen geen nieuwe informatie waardoor ze zelf signalen gaan “bedenken” die meestal pijnlijk van aard zijn.
Om ervoor te zorgen dat je hersenen toch een gevoel “update” krijgen kun je gebruik maken van de spiegeldoos. Vervolgens kun je ook hypnotherapie krijgen waarbij de oefeningen die tijdens hypnose worden uitgevoerd gebaseerd zijn op de spiegeldoos.
Daarnaast kan het prikkelen van de fantasie voor het geven van een oorzaak van de pijn een manier zijn om de oorzaak weg te kunnen halen, zoals de kleine kunstenaar in het bovengenoemde voorbeeld.
Wil jij meer weten over de werking van hypnose? Bekijk dan de evenementen en opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland.
Bronnen:
http://www.webmd.com/pain-management/guide/phantom-limb-pain
http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/phantom-pain/basics/risk-factors/con-20023268
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12061470
http://www.limbless-association.org/images/Phantom_Pain_Hypnosis.pdf
Frank Zwetsloot
op 13 Mar 2016