“Ik kan niet gehypnotiseerd worden.”
Het is een zin die veel hypnotherapeuten tijdens intakes horen. Maar klopt het eigenlijk? Zijn sommige mensen écht niet hypnotiseerbaar? En hoe diep moet iemand in hypnose zijn voor effectieve verandering?
In dit blogartikel duiken we in de wetenschap achter hypnotiseerbaarheid én de verschillende dieptes van hypnose. Of je nu hypnotherapeut bent of gewoon nieuwsgierig naar wat hypnose met je brein doet. Je krijgt hier heldere antwoorden, ondersteund door actuele onderzoeken.
Wat is hypnotiseerbaarheid eigenlijk?
Hypnotiseerbaarheid gaat over de mate waarin iemand vatbaar is voor hypnotische suggesties. Dit verschilt van persoon tot persoon en wordt beïnvloed door factoren, zoals persoonlijkheid, context, vertrouwen in de therapeut en iemands mentale staat.
In wetenschappelijke termen spreekt men van "hypnotic suggestibility". Dit is meetbaar en relatief stabiel door de tijd heen, maar niet volledig vaststaand. Sommige mensen reageren heel sterk op suggesties, terwijl anderen meer moeite hebben om zich over te geven aan hypnose.
Onderzoek: hoe hypnotiseerbaar zijn mensen gemiddeld?
Volgens een invloedrijke meta-analyse van Hilgard (1965)[1], een van de grondleggers van hypnoseonderzoek, is ongeveer:
- 10-15% van de mensen zeer hypnotiseerbaar
- 60-70% gemiddeld hypnotiseerbaar
- 15-20% laag hypnotiseerbaar
Deze verdeling wordt bevestigd door recentere onderzoeken, zoals dat van Terhune et al. (2011)[2] en Landry et al. (2017)[3], waarin geavanceerde hersenbeeldvormingstechnieken worden gebruikt om verschillen in breinactiviteit bij hypnotiseerbare personen te meten.
Kan echt iedereen in hypnose?
Het eerlijke antwoord: vrijwel iedereen kan in hypnose, maar niet iedereen op dezelfde manier of diepte.
Hypnose is geen “alles-of-niets”toestand. Het is voortdurende staat (tijdens de hypnotherapiesessie bijvoorbeeld) van lichte tot diepe trance. Zelfs mensen die zichzelf als “niet hypnotiseerbaar” beschouwen, kunnen baat hebben bij lichte hypnotische staten, vooral bij ontspanning, focusverhoging of milde gedragsverandering.
Wat belangrijker is dan “of iemand in hypnose kan”, is hoe goed de hypnotherapeut zijn aanpak afstemt op het hypnotiseerbaarheidsniveau van de cliënt.
Factoren die hypnotiseerbaarheid beïnvloeden
Sommige mensen zijn van nature gevoeliger voor hypnose dan anderen, maar externe en interne omstandigheden spelen ook een rol. Denk aan:
- Openheid voor ervaring (Een persoonlijkheidskenmerk).
- Vertrouwen in de therapeut.
- Cognitieve flexibiliteit en verbeeldingskracht.
- Emotionele veiligheid en context.
- Stress, angst of overanalyse.
Hypnotherapeut-tip: besteed tijdens de intake expliciet aandacht aan de verwachtingen die mensen hebben over de therapie en het creëren van veiligheid. In de opleiding besteden we ook aandacht aan misvattingen die mensen vaak hebben over hypnose en hoe je mensen kunt uitleggen wat het is, en het alvast veilig laten ervaren. Op die manier creëer je vertrouwen in hypnotherapie.
Wat zijn de verschillende dieptes van hypnose?
Hypnose is geen vaste toestand. Er zijn verschillende dieptes waarin iemand zich kan bevinden, elk met eigen kenmerken en therapeutische mogelijkheden.
Hieronder de meest gebruikte schaal:
1. Lichte hypnose (lichte trance)
Kenmerken:
- Gesloten ogen, lichte ontspanning.
- Verhoogde focus.
- Bewustzijn van omgeving blijft deels aanwezig.
- Suggesties zijn meestal actief meewerkend.
Toepassingen:
- Ontspanningsoefeningen.
- Angstreductie.
- Suggestieve coaching.
2. Gemiddelde hypnose (medium trance)
Kenmerken:
- Verminderde spieractiviteit.
- Verminderde kritiek.
- Tijdgevoel vervaagt.
- Visualisaties en regressie zijn mogelijk.
Toepassingen:
- Regressie naar jeugd.
- Diepere gedragsverandering.
- Lichaamsgerichte interventies.
3. Diepe hypnose (somnambulisme)
Kenmerken:
- Volledige hypnose.
- Dissociatie van het bewuste denken.
- Anesthesie mogelijk (geen pijngevoel).
- Automatische reacties op suggestie.
Toepassingen:
- Pijnbestrijding.
- Hypnochirurgie.
- Diep traumawerk[4].
Let op: diepe hypnose is niet per se ‘beter’. Voor veel toepassingen is medium trance juist het meest effectief. Veel technieken die je leert tijdens de opleiding van het Hypnose Instituut Nederland werken vooral goed als mensen in diepe hypnose zijn, maar niet te diep.
Hoe meet je de hypnose-diepte?
Er zijn verschillende testen en observatieschalen ontwikkeld. De meest bekende zijn:
- Stanford Hypnotic Susceptibility Scale (SHSS).
- Harvard Group Scale of Hypnotic Susceptibility (HGSHS).
- Spiegel Eye Roll Test (voor snelle screening).
In de praktijk herkennen therapeuten trance aan signalen als:
- Trager spreken van de cliënt.
- Microbewegingen verminderen.
- Vertraagde oogknippering, maar wel trillende oogleden.
- Verandering in ademhaling.
- Verminderde spieractiviteit rond ogen en mond.
Voor mensen die de investering willen doen zijn breinmetingen via EEG ook mogelijk. Hoog hypnotiseerbare mensen laten meer synchronisatie zien in de theta-golven tijdens hypnose[5].
Waarom diepte alleen niet genoeg is
Een veelgemaakte denkfout: hoe dieper, hoe beter. Dat is niet altijd waar.
Diepte is slechts één factor. Belangrijker zijn:
- De kwaliteit van de therapeutische suggesties.
- Het therapeutisch rapport tussen cliënt en therapeut.
- De juiste timing van technieken binnen het veranderproces.
- De bereidheid van de cliënt om nieuwe betekenissen te integreren in zijn gedachtensysteem.
Sommige cliënten behalen grote doorbraken in lichte of middelmatige hypnose. Er moet dan wel goed afgestemde communicatie zijn.
Hypnotherapeut-tip: Stem je doel af op de hypnose-niveaus en test af en toe of verdieping zinvol is.
Wat als iemand niet goed in hypnose lijkt te komen?
Soms lukt het niet direct om een cliënt in hypnose te brengen. Mogelijke oorzaken die dan bij de cliënt kunnen liggen:
- Te hoge controlebehoefte.
- Angst of wantrouwen (bewust of onbewust).
- Afleiding of vermoeidheid.
- Onrealistische verwachtingen.
In dat geval kan indirecte hypnose, NLP-taalgebruik of werken met metaforen een ingang bieden. Ook kunnen oefeningen buiten de sessie (zoals zelfhypnose of visualisatie) helpen om de hypnotische ontvankelijkheid te vergroten.
Daarnaast is geduld erg belangrijk tijdens het houden van sessies. Als het 20 minuten duurt om iemand in de juiste diepte te krijgen of in hypnose, dan is dat gewoon hoe lang het duurt. Neem daarom je tijd voor de sessies.
Hypnotiseerbaarheid ≠ therapeutisch succes
Tot slot: hoog hypnotiseerbaar zijn is géén garantie voor blijvende verandering. En mensen die ‘lastig’ in hypnose komen kunnen alsnog prachtige resultaten behalen.
De sleutel zit hem in:
Veiligheid creëren
Psychologische veiligheid is dé basisvoorwaarde hypnose. Wanneer iemand zich onveilig, beoordeeld of gecontroleerd voelt, blijft het kritische brein actief. Dit belemmert ontspanning, overgave en daarmee ook de toegang tot suggestibiliteit.
In de praktijk betekent dit dat je tijdens de intake een warme en oordeelvrije benadering naar je cliënt toe moet hebben. Je geeft uitleg over het proces van hypnose en hypnotherapie, omdat die kennis angst vermindert. Het is belangrijk om toestemming te vragen om iemand te mogen hypnotiseren, omdat je dan het vertrouwen krijgt.
Geef de cliënt ook de regie, namelijk dat de cliënt er altijd voor kan kiezen om “wakker” te worden en volledig alert te zijn.
De juiste technieken kiezen voor de juiste persoon
Niet elke cliënt reageert op dezelfde inducties of suggestiestijlen. Sommige mensen houden van directe suggesties (“Je voelt je nu ontspannen”), terwijl anderen beter reageren op indirecte/metaforische benaderingen (“Je kunt je voorstellen hoe een rustige plek aanvoelt…”).
In de praktijk betekent dit dat je je aanpak moet afstemmen op de persoonlijkheid en het leer- en verbeeldingsvermogen van de cliënt. Hebben mensen veel behoefte aan controle, dan kun je ook paradoxale suggesties geven, zoals dat mensen helemaal niet hoeven te ontspannen.
De hypnotherapeutische relatie
Net als in elke vorm van therapie is de relatie tussen cliënt en therapeut een cruciale succesfactor. In hypnose werkt deze relatie zelfs als een soort 'amplifier': hoe sterker het vertrouwen, hoe krachtiger de werking van de suggesties.
Om die therapeutische relatie goed te krijgen is het belangrijk om echt jezelf te zijn en empathisch. Daarnaast kun je nog technieken gebruiken zoals spiegelgedrag. Ook is het goed om je intentie over de sessie te delen, zoals dat jij leidt, maar dat de cliënt het tempo van de sessie bepaalt.
Ook is het belangrijk om na elke sessie te controleren hoe de cliënt het heeft beleefd, omdat dit ook een gevoel van saamhorigheid en “teamwork” creëert.
Flexibiliteit in methodiek
Elke cliënt is uniek. Rigide vasthouden aan één protocol of inductie is vaak ongeschikt, vooral als een cliënt onverwacht niet goed reageert of in weerstand schiet. De meest succesvolle hypnotherapeuten zijn adaptieve improvisatoren.
In de basisopleiding leer je welke stappen je moet nemen, en in onze vervolgopleidingen leer je hoe je met die stappen speelt. Dit is waarom het belangrijk is om al onze opleidingen te volgen om jezelf hypnose practitioner te mogen noemen.
Gebruik je sessievoorbereiding dus als richting, niet als vast script. Leer meerdere manieren van inductie, zodat je allerlei soorten mensen kunt helpen. Let goed op je cliënt, die geeft je altijd feedback. Hoe je dat precies kunt zien, leer je tijdens onze opleiding.
Evalueer al je sessies, zodat je je altijd kunt verbeteren.
Kan iedereen in hypnose? Ja
Dus: ja, iedereen kan in hypnose. Als hypnotherapeut is het de kunst om nieuwsgierig te blijven naar hoe iemand in trance komt, en niet óf.
Door iemands hypnotiseerbaarheid te herkennen, te respecteren en ermee te leren werken, vergroot je de effectiviteit van je sessies en versterk je de autonomie van je cliënt.
Wil jij hypnotherapeut worden of jouw vaardigheden verbeteren? Kom dan eens naar onze gratis masterclass voor een kennismaking.
Of schrijf je direct in voor een van onze evenementen of opleidingen.
Heb je een vraag over onze opleiding? Plan hier een 1-op-1 gesprek.
Bronnen:
