Overcompensatie is een verdedigingstechniek die mensen gebruiken wanneer er iets naars gebeurt. Nare gebeurtenissen voor je welzijn en gevoel van zelfvertrouwen kunnen ervoor zorgen dat je gaat overcompenseren om minder last te hebben van de nare gebeurtenis. Overcompensatie kan daarom een probleem zijn, omdat dit eigenlijk werkt als een pijnstiller. Het lost het probleem niet op, maar verdoezelt dit alleen maar.
Wat betekent compenseren?
Compenseren is eigenlijk iets goed maken. Er wordt vaak ook van compensatie gesproken als iemand een schadevergoeding krijgt. Er is schade en die wordt gecompenseerd, weggewerkt, door de vergoeding. Op die manier kom je weer uit op hetzelfde punt als voordat er schade is geleden.
Voordat iemand gaat compenseren of gaat overcompenseren moet er dus iets zijn gebeurd wat schade heeft veroorzaakt. Dit kan fysieke schade zijn, of mentale schade.
Bij fysieke schade zie je bijvoorbeeld vaak dat mensen die een arm of een been verliezen sportief worden om het gevoel van controle terug te krijgen. Hiermee compenseren ze het eerste gevoel dat ze bijvoorbeeld niet meer normaal kunnen lopen. Door te gaan sporten bewijzen ze het tegendeel en dus is die schade gecompenseerd.
In het geval van overcompensatie gaat het nog iets verder.
Wat is compensatiegedrag?
Al in de jaren 20 van de vorige eeuw hadden psychologen het over compensatiegedrag en zelfs over overcompensatie.
In het geval van compensatiegedrag kan je bijvoorbeeld ergens niet goed in zijn, zoals in rekenen. Maar om toch een goed gevoel te krijgen ga je je juist ontwikkelen in iets anders, zoals schrijven. Door het schrijven wel goed te doen compenseer je dat je minder goed bent in rekenen. Je hebt dan bijvoorbeeld minder vertrouwen in je rekencapaciteiten en meer vertrouwen in je schrijfvaardigheid.
Wanneer ben je aan het overcompenseren?
Overcompensatie kan dan bijvoorbeeld duiden op een opgeblazen zelfvertrouwen, in de uitstraling naar de buitenwereld toe, iets dat vaak gevoelens van laag zelfvertrouwen compenseert. Je vindt bijvoorbeeld dat je goed bent in rekenen én in schrijven, terwijl hier toch een duidelijk verschil in zit.
Door meer zelfvertrouwen uit te stralen dan logisch is, jezelf bijvoorbeeld als Einstein neerzetten terwijl je met wiskunde alleen maar 6-jes haalt, is dan een vorm van overcompensatie.
Je drijfveren om dit te doen zijn vaak ook anders. Je wilt bijvoorbeeld ergens super goed in worden omdat dit je macht geeft over andere mensen of controle over de situatie.
De kans bestaat dat overcompensatie overslaat naar narcistisch gedrag.
Oorzaken voor overcompensatie
Er zijn allerlei redenen aan te geven waarom mensen gaan overcompenseren. Het is in ieder geval duidelijk dat er iets mis moet zijn gegaan waardoor je het gevoel hebt dat je moet compenseren en zelfs overcompenseren. Op een paar oorzaken zal ik ingaan.
Frustrerende ouders
Ouders doen het beste wat ze kunnen, maar dat is niet altijd even leuk. Als je hele strenge ouders hebt die elke keer zeggen dat wat je doet waardeloos is kun je als kind wel een schild gebruiken. Een kind kan dit doen door het zelfvertrouwen te overcompenseren. Door juist heel goed te worden in wat de ouders eerst zo waardeloos vonden om controle op de situatie te krijgen.
Dit kan je echter als volwassen persoon opbreken. Je doet bijvoorbeeld een financiële studie, maar eigenlijk wil je met je handen werken (om maar een voorbeeld te noemen). Dit is uiteindelijk niet de weg naar geluk.
Onvruchtbaarheid
Uit het onderzoek The Relationship between Social Support and Overcompensation in infertile Women uit 2015 blijkt dat onvruchtbaarheid voor mannen en vrouwen kan zorgen voor overcompensatie. Mannen hebben hier over het algemeen meer last van dan vrouwen.
Als het onmogelijk blijkt om een ouder te worden kan dit bijvoorbeeld gecompenseerd worden door je dan maar volledig te storten op je carrière of door vrijwilligerswerk (met kinderen).
Leven op een andere manier inrichten dan verwacht en daardoor overcompenseren in bijvoorbeeld maatschappelijke rollen. Dit gebeurt bij zowel mannen als vrouwen die problemen hebben om kinderen te krijgen. Vooral als je weinig sociale steun krijgt kun je hier last van krijgen. Steun van je partner, familie en vrienden is in eerste instantie belangrijk om minder last te hebben van overcompensatiegedrag.
Verlies van een baan
In onze wereld is het heel normaal om je baan als onderdeel van je identiteit te zien. Hoe vaak zeg je wel niet “Hallo, ik heet X en ik ben (je beroep)”. Dat is natuurlijk niet alles wat jij bent, maar omdat de meeste mensen toch 8 uur per dag met hun werk bezig zijn kan het een groot deel van jezelf geworden zijn.
Wanneer je jouw baan dan verliest bestaat de kans dat je gaat overcompenseren. Je wordt nu juist de perfecte huisman/-vrouw. Jij wordt die vader/moeder waar alle andere vaders en moeders jaloers op zijn, want jij doet het perfect. Je bent sportief, slank en je hebt altijd een goede band met je kind (in realiteit misschien niet, maar dat is wat je uitstraalt).
Je bent dan wellicht je baan verloren, maar verder ben je perfect. De volgende baan wordt zelfs een betere baan!
Decompenseren
Uiteindelijk zorgt overcompensatie voor ontzettend veel stress. Je kunt bang zijn dat je betrapt wordt in het overcompenseren. Dat mensen opeens kunnen zien dat je niet de kwaliteiten hebt die je eigenlijk wilt hebben. Daarbij is het ook gewoon heel hard werken!
Stress zorgt voor allerlei problemen zowel voor je lichaam, je immuunsysteem wordt uitgeschakelt, en voor je geest, je reageert niet altijd meer even doordacht.
Juist daarom is het belangrijk om ook weer te decompenseren zodat jij meer kunt ontspannen en een leven leidt naar aanleiding van wat jij belangrijk vindt, in plaats van wat de sociale ladder belangrijk vindt.
Hypnose kan je helpen met het decompenseren
Het overcompenseren is iets wat je doet nadat er iets is misgegaan. Als je dan gaat overcompenseren heb je in ieder geval veel belang gehecht aan dat het misgaan van wat er misging niet mis mocht gaan. Hypnose kan je helpen te achterhalen waarom dit zo belangrijk voor je is en waarom het belangrijk voor je is om te overcompenseren, zoals je dat hebt gedaan.
Regressie
In het geval van strenge ouders kan een regressie je helpen te achterhalen of je hier last van hebt gehad. Soms weet je namelijk gewoon niet waarom je zaken hebt aangepakt zoals je dat hebt gedaan. Met regressie ga je naar je onderbewuste, die eigenlijk voor een groot deel bepaalt wat je doet, om te zien waarom je dat zo aanpakt.
In veel gevallen kom je dan bij een gebeurtenis uit die zich in je kindertijd afspeelt. Dit komt omdat je in jouw basisschoolleeftijd de overtuigingen creëert die de grootste invloed op je leven hebben. Hierdoor kun je hele verrassende resultaten behalen tijdens de regressie, omdat kinderen vaak hele onlogische verbanden leggen.
Zo heb ik eens een vrouw geholpen die als kind het verband legde tussen een dikke vrouw en het zijn van een goede moeder. Hierdoor kreeg ze last van overgewicht op het moment dat zij moeder werd en dit ging met geen mogelijkheid meer weg, totdat ze dit verband vond tijdens regressie.
Hypnotische visualisatie voor decompenseren
Als je weet waarom je overcompenseert kan de hypnotiseur je helpen met decompenseren met verschillende technieken. Een van die technieken is een geleide visualisatie. In zo’n visualisatie helpt de hypnotiseur je met het voorstellingsvermogen over hoe je zaken anders aan kunt pakken.
Een voorbeeld kan zijn dat je het juist rustiger aan wilt doen op je werk, maar je niet kunt voorstellen hoe je dit doet.
In eerste instantie zal de hypnotiseur hypnose bij je induceren. Daarna kan je een geleide visualisatie krijgen, zoals:
“Je bent klaar met het werk van de dag en staat voor de beslissing of je jouw volgende project oppakt, of juist rustig naar huis gaat. Je kiest ervoor om rustig naar huis te gaan. Hierdoor kun je veel eerder op de dag ontspannen en dat voelt goed. Je merkt dat je spieren zich ontspannen en dat je glimlachend naar huis gaat. Thuis ben je meer ontspannen en voor het slapengaan hoef je eens niet te denken aan alle stappen die je gaat zetten. Je bent immers al goed genoeg bezig.”
Dit is slechts een voorbeeld van een geleide visualisatie. Ga naar een hypnotiseur om een visualisatie te krijgen die past bij jouw overtuigingen en problemen.
Hypnotische suggesties voor decompenseren
Daarnaast kan een hypnotiseur ook gebruikmaken van hypnotische suggesties om te decompenseren. Deze suggesties krijg je eerst te horen tijdens een hypnose sessie, vervolgens kun je ze thuis herhalen tijdens zelfhypnose. Het is belangrijk om dit regelmatig te doen voor het beste effect.
Deze suggesties kunnen bijvoorbeeld zijn:
“Ik bepaal wat ik belangrijk vind in mijn leven.”
“Iets niet kunnen betekent dat ik goed genoeg ben zonder die vaardigheid.”
“Een verandering in mijn leven brengt me op een nieuw pad.”
Dit zijn ook slechts voorbeelden van suggesties, als deze niet voor jou werken is het belangrijk om samen met een hypnotiseur persoonlijke suggesties te maken.
Wil je meer weten over hoe hypnose en andere mentale technieken jou en anderen kunnen helpen? Bekijk dan onze evenementen in de agenda en meld je aan.
Pin deze infographic als geheugensteun:
Bronnen:
https://psychologenie.com/explanation-of-overcompensation-in-psychology-with-examples
Boek: Individuation and Narcissism: The psychology of self in Jung and Kohut, 2017
