Je bent awesome, iedereen zou moeten doen wat jij wilt. Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis waardoor je een te groot gevoel van zelfvertrouwen hebt en verwacht dat iedereen in jouw omgeving zich gedraagt zoals jij wilt. Het zelfbeeld wat je over jezelf hebt komt vaak niet overeen met hoe anderen jou zien. Op zich is dit normaal, maar als het verschil erg groot is wordt dat door sommige psychologen of psychiaters gebruikt als middel om de diagnose van narcisme te geven.
Narcisme kan voor allerlei problemen zorgen en daarom is het belangrijk om te weten wat het is en hoe het wordt behandeld. Daarop ga ik in dit blog in.
Wat betekent narcistisch?
Zoals gesteld in de inleiding is iemand die narcistisch is vaak vrij vol van zichzelf. Uit een situatieschets blijkt bijvoorbeeld dat iemand zichzelf kan zien als een ontzettend talentvolle schrijver, maar in werkelijkheid is er nog geen boek geschreven.
Narcisme kan zich dus uiten in wat iemand over zichzelf denkt en wat hij of zij eigenlijk doet.
Een andere vorm van narcisme is dat je zonder scrupules gevoelens van andere mensen opzij kunt zetten. Zo is er ook een geval bekend van een narcist die een succesvol zakelijk leven heeft en al jaren getrouwd is. Hij vraagt zich echter af of hij nog wel bij zijn vrouw wil blijven tot wie hij zich niet meer seksueel aangetrokken voelt. Het vreemde aan dit verhaal is dat hij gedurende het huwelijk meerdere minnaressen heeft gehad die hij financieel ondersteunde en dat hij denkt dat dat geen invloed heeft gehad op de kwaliteit van zijn huwelijk.
Dan heb je ook nog de werkloze narcist. Als iemand bijvoorbeeld een goede baan heeft gehad en opeens ontslagen wordt is dat erg vervelend. De meeste mensen zullen dan in ieder geval een parttimebaan nemen, die misschien minder goed betaalt, zodat ze nog tijd hebben om een andere baan te zoeken, maar een narcist zal dat niet doen. Als hij financieel afhankelijk kan zijn van een uitkering of familie heeft dat de voorkeur totdat hij een baan op “zijn niveau” vindt.
De vierde vorm van narcisme is eigenlijk een soort depressieve narcist. In de situatieschets voelt de man zich snel niet erkent en genegeerd. Hij heeft weinig hobby’s en vindt het lastig om plezier uit iets te halen. Zijn standaard humeur omschrijft hij als miserabel. Hij heeft vaak fantasieën waarin zijn baas zijn talenten wel herkent en hem daarvoor een compliment geeft of hem zelfs promoot. Tegelijkertijd heeft hij fantasieën over het vernederen van zijn baas. Daarbij vergelijkt hij zichzelf veel met anderen.
Zoals te zien is het erg lastig om narcisme als 1 duidelijk iets neer te zetten, maar wat wel duidelijk is, is dat een narcist zichzelf erg talentvol vindt en dat nooit iets aan hem/haar ligt als er iets niet goed gaat.
Wat is narcistisch gedrag?
Narcistisch gedrag kan heel paradoxaal zijn. Aan de ene kant kan iemand met narcisme zichzelf helemaal geweldig vinden, maar aan de andere kan zo iemand ook juist veel zelfmedelijden ervaren. Uit de lijst met criteria om iemand de diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis te geven blijkt dat het volgende gedrag narcistisch kan zijn.
Een narcist…
- Heeft een groot gevoel van eigenbelang/eigenwaarde.
- Overdrijft behaalde mijlpalen.
- Overdrijft talenten die hij/zij heeft.
- Verwacht erkenning als expert nog voordat hij/zij iets heeft bereikt.
- Heeft vaak fantasieën over succes, macht, slimheid, schoonheid of de ideale liefde.
- Gelooft dat hij/zij speciaal is en alleen begrepen kan worden door andere mensen van een hogere status.
- Heeft veel bewondering nodig.
- Heeft het gevoel dat alles hem/haar automatisch toekomt.
- Gebruikt andere mensen om eigen doelen te behalen.
- Heeft geen empathie, leeft zich niet in de gevoelens van anderen.
- Is vaak jaloers of denkt dat andere mensen jaloers op hem/haar zijn.
- Laat arrogant gedrag en meningen zien.
Dat gevoel dat hem/haar automatisch dingen toekomt kan zich uiten in de verwachting dat je automatisch een speciale behandeling krijgt of dat verwachtingen ook automatisch worden vervuld. Zoals dat die promotie uiteraard voor hem/haar is.
De kans dat je narcist wordt is groter bij een man, als je single bent en ook op jongere leeftijd kun je er meer last van hebben dan op oudere leeftijd.
Waarom is narcisme een probleem?
Narcisme is een probleem omdat we als mensen sociale dieren zijn en elkaar nodig hebben om te overleven. Daarbij kan het narcisme het persoonlijk functioneren verstoren waardoor het lastig is om het beste uit je leven te halen, dit blijkt ook wel uit de 4 schetsen van hoe narcisme zich kan uiten.
Je identiteit kan bijvoorbeeld onderhevig zijn aan het gevoel van eigenwaarde. Soms wil de realiteit dan nog wel eens een klap in het gezicht zijn waardoor je grote fluctuaties hebt in je zelfvertrouwen met daarbij behorende wisselingen van emoties.
Het stellen van levensdoelen gaat dan bijvoorbeeld ook niet altijd voor jezelf. De doelen kunnen worden gesteld op basis van hoe andere mensen erop reageren. In plaats van op waar jij als persoon gelukkig van wordt.
Medeleven is erg belangrijk voor het opbouwen van een ondersteunende sociale kring. Narcisten kunnen vaak emoties wel herkennen, maar doen er vaak pas iets mee als het voor henzelf van belang is. Dit is geen goede basis voor vriendschap of het opbouwen van een relatie.
In een relatie is er vaak ook een gebrek aan intimiteit. De relaties blijven vaak oppervlakkig en iemand met narcisme heeft maar weinig interesse in de hobby’s of meningen van een ander. Een trophy wife is eigenlijk de belichaming van iets wat een narcist graag wil hebben.
Het gevoel van geluk kan voor een narcist erg goed zijn als hij/zij de juiste baan heeft gevonden, maar als die baan verloren wordt door bijvoorbeeld een reorganisatie, kan dit tot een erg depressieve periode leiden vol slachtofferschap en een gebrek aan zelfvertrouwen en eigenwaarde. Narcisme kan daarom een probleem zijn voor de omgeving van de narcist, maar ook voor de narcist zelf.
Het grote gevoel van eigenwaarde kan bijvoorbeeld een middel zijn om gevoelens van onzekerheid, het gevoel van onder aan de ladder staan en juist het gevoel hebben dat je niets kan te verbloemen.
Narcisme kan daardoor ook zorgen voor depressie, angst, drugsgebruik, een bipolaire stoornis en andere persoonlijkheidsstoornissen. Daarbij kan het ook leiden tot agressie.
Hoe kun je een narcistisch persoonlijkheidsstoornis behandelen?
Niet elke narcist laat zich behandelen. Als alles goed gaat en de identiteit van de persoon niet in gevaar is laat hij/zij zichzelf vaak pas behandelen als er een crisis is, zoals ontslag, of als de partner dit van hem/haar verlangt met een scheiding als dreigement.
Maar als je de vorm van narcisme hebt waarbij emoties snel kunnen verschillen van grootheidswaanzin naar waardeloze gevoelens is de kans al groter op het volgen van een behandeling. Toch kan het erg lastig zijn om iemand met narcisme te behandelen.
Er is ook nog niet veel wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar het behandelen van narcisme. Op het moment wordt aanbevolen om de behandeling van een bipolaire stoornis toe te passen met een aanpassing naar narcisme.
Bij een dergelijke behandeling is het belangrijk om te werken met de identiteit. Deze identiteit zoals het grote gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen kan tijdens zo’n behandeling onder druk komen te staan. Dit is ook een van de redenen waarom het lastig is om narcisme te behandelen, want die identiteit moet in de ogen van de narcist vastgehouden worden.
Bij een behandeling waarin gewerkt wordt met identiteit is de relatie met de therapeut van groot belang. Gevoelens die tijdens de therapie worden opgeroepen tussen de narcist en de therapeut worden dan vergeleken met de gevoelens hoe die buiten de behandelkamer tot stand komen. Op die manier kan de invloed van identiteit verder onderzocht worden.
Daarnaast is ook schemagerichte therapie een vorm die wordt aanbevolen bij het behandelen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Bij een dergelijke therapie wordt er gekeken naar hoe ervaringen uit het leven tot bepaalde overtuigingen hebben geleid. Deze overtuigingen kunnen over jezelf, je omgeving en de wereld gaan.
Het achterhalen van overtuigingen is iets waarbij cognitieve gedragstherapie (CGT) en hypnose kan helpen. Tijdens hypnose kun je bijvoorbeeld met regressie naar momenten in je leven kijken die bepalend zijn geweest voor de vorming van overtuigingen die je nu in de weg zitten.
Als dit ervoor heeft gezorgd dat het zelfvertrouwen laag is of je gevoel van eigenwaarde verstoord is geraakt kan daarna aan die gevoelens gewerkt worden. Dit kan ook met CGT en hypnose.
Ook wordt dialectical behaviour therapy aanbevolen bij de behandeling van narcisme. In deze therapie staat mindfulness, het tolereren van emotionele pijn, het veranderen van emoties en het vragen om hulp zonder zelfrespect te verliezen centraal.
Mindfulness is bijvoorbeeld een manier om in het hier en nu te leven en daardoor minder te fantaseren over wat zou kunnen zijn. Daarbij helpt mindfulness ook bij de acceptatie van bepaalde gebeurtenissen. Het vragen om hulp kan in strijd zijn met de identiteit van iemand die last heeft van narcisme. Daarom is het vragen om hulp zonder het verliezen van zelfrespect van belang om te leren om minder last te hebben van deze mentale stoornis.
Wil je meer weten over hypnose, mindfulness en andere mentale technieken om jezelf of anderen te helpen? Kom dan eens naar een seminar, volg een workshop of bekijk de opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland.
Bronnen:
http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2014.14060723
