Samengesteld gezin: waarmee rekening houden en hulp

Je vorige relatie heeft niet gewerkt, maar je zit nu in ronde twee (of drie) en je hebt iemand gevonden. Jeej! Maar die persoon heeft ook kinderen en dat allemaal samenbrengen vormt een samengesteld gezin. Je moet nu niet alleen je relatie met je nieuwe partner uitvogelen, ook de relaties tussen de kinderen wil je graag zo vloeiend mogelijk laten verlopen. Maar hoe pak je dat aan? 

Samengesteld gezin problemen

Het is dan misschien wel handig om een idee te hebben van problemen die je tegen kunt komen. 

Een van de dingen waar mensen tegenaan lopen is dat er voor de mensen in het samengestelde gezin onduidelijkheid is over hun rol in dat gezin. Veel mensen weten wel hoe ‘normale’ families werken, maar een samengestelde familie? Daar zijn veel minder ideeën over[1]. 

Andere problemen zijn:

1. Het vaststellen en aangeven van grenzen
2. Solidariteit
3. Aanpassingsvermogen[2]
4. Loyaliteitsproblemen bij kinderen[3] 
5. Onrealistische verwachtingen (vooral in het begin)
6. De andere ouder voelt zich vervangen door de stiefouder
7. Kinderen die het verlies van hun ‘normale’ familie moeten verwerken
8. Jaloezie en afgunst tussen de kinderen
9. Schuldgevoelens en frustratie als stiefouder naar de stiefkinderen toe

Een ander ding waar je rekening mee moet houden is dat je gevoel van samenhang of intimiteit in het gezin en dat het gevoel dat het je gelukt is over de loop van de tijd kan fluctueren. Je zou zeggen dat je gestaag steeds meer het gevoel krijgt dat je samengestelde gezin een echt gezin wordt, maar de praktijk laat zien dat het ook heel chaotisch kan zijn met ups en downs (bron 3). 

Tijd voordat een samengesteld gezin voelt als een gezin

Als alles voorspoedig gaat duurt het meestal toch nog twee jaar voordat je nieuwe samengestelde gezin als een ‘echt’ gezin voelt. In gevallen wanneer het lukt, maar dat het toch wat langer duurt kan dit tot vier jaar duren. En soms lukt het gewoon niet, of in ieder geval niet binnen vier jaar. 

Als het snel gaat

Een van de dingen die de families deden waarbij het relatief snel ging was gebruikmaken van de woorden “papa en mama” ook al ging het om de stiefouders en “broer” en “zus” ook al ging het over stiefbroers en stiefzussen.

Als de kinderen aan een sport doen, of aan iets anders waarbij ouders komen kijken, dan is het handig om als stiefouder en natuurlijke ouder beiden te kijken. Als de natuurlijke ouder niet kan kijken, kan de stiefouder alsnog komen opdagen (bron 3, pag. 11).

Ouders gaven wel aan dat ze het vreemd vonden om een ouderlijke rol op zich te nemen naar de stiefkinderen toe. Dus dit is niet iets wat iedereen even makkelijk oppakt.

Wat ook hielp was om samen met beide families, inclusief ex-partners, leuke dingen te doen. Zoals samen voetballen. Echter, spanningen tussen ouders, stiefouders en ex-partners kunnen in het tweede jaar voor problemen zorgen. 

Als het samengestelde gezin langzaam een familie wordt

Bij samengestelde gezinnen waarbij het niet echt lukt om zich na verloop van tijd te voelen als een echt gezin kwam naar voren dat daar solidariteit vanaf het begin een probleem was bij het vaststellen van de nieuwe grenzen van de nieuwe familie. Kinderen in een dergelijke familie staan wel open voor de nieuwe familie, maar zien een samengesteld gezin niet echt als een traditioneel gezin. Ook voelt het vreemder voor deze kinderen om bijvoorbeeld hun stiefouder te behandelen of zien als een soort ouder.

Pas in het tweede jaar worden rollen duidelijk als het allemaal wat langzamer gaat en het openstellen naar de andere leden in het samengestelde gezin duurt wat langer. Kerstmis wordt bijvoorbeeld aangepast om andere familieleden ook de ruimte te geven.

In het derde jaar wordt alles wat comfortabeler en kunnen moeders en stiefmoeders bijvoorbeeld beter met elkaar communiceren, zelfs als er in het begin vooral vijandigheid tussen ze was. 

Als het goed lijkt te gaan, maar het lukt toch niet

Bij samengestelde families waarbij er na het vierde jaar gewoon niets verbeterd was kwamen de volgende factoren naar voren. Wat wel typisch was, was dat veel van deze samengestelde gezinnen zich in het begin wel voelden als een familie, maar na vier jaar was dat gevoel dus verdwenen (bron 3, pag. 14). Waar kwam dat vandaan? 

Loyaliteitsproblemen en conflicten kwamen bijvoorbeeld doordat de familie zich verdeelde tussen de biologische groepen of zelfs tussen de generaties. Kinderen hadden bijvoorbeeld het idee dat de (stief)moeder de conflicten begon, maar de kinderen de schuld gaf van alle familieproblemen.

Kinderen voelden zich ook gedwongen om de ouders “vader” of “moeder” te noemen en voelden zich hier niet goed bij. 

In het tweede jaar voelde de familie als een slachtveld en leden probeerden elkaar ook te vermijden. 

In het derde jaar konden familieleden zelfs ergens anders gaan wonen. Een man kreeg zelfs een allergie van alle problemen. Hierdoor ging de nieuwe partner toch maar ergens anders wonen. 

Als het samengestelde gezin nooit een echt gezin is of wordt

Dan heb je ook nog een versie waarbij het gevoel van een familie zijn er überhaupt niet is. Niet in het begin en ook niet op het einde. Een van de deelnemers van het onderzoek gaf aan dat het huwelijk van haar ouder en stiefouder voor haar en haar zus heel plotseling was en dat ze de mededeling kregen dat ze er maar mee moesten dealen. 

Ook hier waren veel problemen met loyaliteit en rolverdeling. Ook konden er conflicten ontstaan tussen de rollen van de kinderen en van de stiefouders. Een dochter vond bijvoorbeeld dat zij wist wat het beste voor haar moeder was en dat haar moeder haar stiefvader niet nodig had om haar blij te maken. 

Daarbij waren er ook bepaalde rituelen waarvan kinderen dan het gevoel hadden dat de stiefouder inbreuk maakte. Zo gaf een stiefouder de kinderen geld om een cadeau voor de moeder te kopen, maar omdat de kinderen eerst zelf die cadeaus kochten, zonder zijn hulp, voelde dat als een inbreuk. Ook al was het goedbedoeld. 

Wel kunnen er in dit soort samengestelde gezinnen sporadisch gevoelens van solidariteit zijn, bijvoorbeeld als er iemand ziek is of iets dergelijks

Als je veel ups en downs hebt met je samengestelde gezin

Je kunt ook nog de extreme versie hebben waarbij je dan weer wel en dan weer niet je voelt als een echte familie als je een samengesteld gezin hebt. In het eerste jaar kan het heel raar voelen voor de kinderen dat er opeens een nieuw gezin is waarin samengeleefd wordt. Ook waren er spanningen door onderdeel te willen zijn van de nieuwe familie, maar niet weten hoe ze die rol moesten vormgeven. 

In het tweede jaar kun je dan merken dat verwachtingen die niet zijn waargemaakt voor veel spanningen kunnen zorgen. Zelfs tot het punt dat kinderen ervoor kiezen om ergens anders te gaan wonen vanwege het niet zichzelf kunnen zijn en de conflicten in het samengestelde gezin. 

Of familieleden kunnen het door verbroken beloftes heel lastig vinden om weer te vertrouwen in de mensen van het gezin. 

In het derde jaar kon het dan of verdergaan met alle spanningen en het vermijden van elkaar, of je kon de confrontatie aangaan en dingen waarover je ontevreden bent bespreken. Je praatte dan over je gevoelens, hoe je bepaalde situaties zag en over hoe er wellicht tegen elkaar is gelogen. Dit kan dan een verandering zijn van de communicatie tot aan dat moment. 

In het vierde jaar kunnen er nog steeds conflicten zijn die ervoor zorgen dat je samengestelde gezin niet als een familie voelt. 

Volgens de onderzoekers moet het nieuwe stel zich als een team presenteren naar de kinderen toe, als een eenheid, als dat niet lukt is het lastiger om van een samengesteld gezin een echte familie te maken[4].  

Dit geeft je in ieder geval al veel inzichten in wat je kunt verwachten als je begint met het leven in een samengesteld gezin en dit kan je helpen met het inzicht dat het letterlijk jaren kan duren om alles goed te laten verlopen. 

Voordelen nieuw samengesteld gezin

Maar laat je hierdoor niet kisten, want een samengesteld gezin heeft ook zo zijn voordelen.

Als het je bijvoorbeeld lukt om alle conflicten op te lossen, dan leren je kinderen hoe ze conflicten kunnen oplossen en dat is niet alleen handig voor de familie. Het is ook handig voor hun toekomstige relaties en voor het managen van conflicten als ze later een baan hebben. 

Een ander voordeel van een samengesteld gezin is dat je financieel meer welvaart hebt, omdat je waarschijnlijk twee inkomens hebt, en nu nog maar één keer hypotheek of huur hoeft te betalen en maar één keer gas, water, licht en alle woonbelastingen. Dat kan betekenen dat je kinderen en jijzelf minder geraakt worden door armoedeproblemen.

Voor kinderen is dat laatste onder andere goed voor hun schoolprestaties en hun gedrag[5]. Dus een samengesteld gezin is wat betreft de financiële situatie handiger dan in je eentje voor je kinderen zorgen. 

Therapie voor een samengesteld gezin

Omdat het jaren kan duren om van een samengesteld gezin een echt gezin te maken is de kans groot dat je professionele hulp wilt inschakelen. Onderzoekers geven aan dat als je hulp vraagt, je dit vaak binnen vier jaar doet[6]. 

Je kunt dan EFFT-therapie krijgen, emotional focused family therapy. Die helpt je dan met het vaststellen van grenzen en hoe je deze naar iedereen kunt communiceren. 

Daarnaast kan de therapeut helpen om verdriet om het mislukken van de vorige relaties beter te verwerken, zowel bij de kinderen als bij de partners. 

Ook kan de therapeut kijken naar de ervaring van ouderschap en de ontwikkelingsfase van de kinderen en advies geven over hoe met deze verschillen om te gaan.

Daarnaast kan er hechtingsproblematiek ontstaan door het verbreken van de eerdere relatie, waardoor het voor iedereen lastig is om zich vol vertrouwen in de nieuwe familie te storten. 

Het herkaderen van bepaalde patronen kan ook van belang zijn in de therapie, zodat familieleden op een andere manier naar de problemen kijken. In plaats van te denken in termen van schuld en slachtoffer wordt dan de manier waarop je naar de problemen kijkt veranderd, zodat je tot een oplossing kunt komen (bron 6).

Hypnotherapie kan ook helpen om dit soort inzichten in elkaar te krijgen en om problemen te herkaderen, zodat je alsnog van je samengestelde gezin een echt gezin kunt maken[7].

Wil je weten hoe hypnotherapie werkt? Kom dan eens naar de gratis online masterclass over hypnose.

Of schrijf je in voor een seminar of voor een van de opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland.

 Bronnen: