Een schuldgevoel ligt dicht bij schaamte, maar is net even anders. Een schuldgevoel laat zien dat je weet dat iets je schuld is en ligt daardoor ook minder in de taboesfeer dan schaamte. Hierdoor kun je er wel makkelijker over praten dan iets waarvoor je je schaamt. Toch betekent dit niet voor iedereen dat je weer verder kunt gaan met je leven. Je kunt er namelijk door worden afgeleid waardoor je je niet goed kunt focussen op waarmee je bezig bent.
Daarom ga ik in dit artikel in op schuldgevoelens, hoe je ze kunt krijgen en welke mentale technieken helpen om er minder last van te hebben.
Wat is een schuldgevoel?
Schuldgevoel is een negatieve emotie. Het is een emotie die soms gebruikt kan worden om mensen te motiveren om iets te doen, maar het is niet de beste motiverende emotie die er is.
Schuldgevoel is een gevoel dat meestal veroorzaakt wordt door de overtuiging dat je een ander kwaad hebt gedaan. Je kunt je bijvoorbeeld schuldig voelen omdat je ooit iemand hebt gepest. Je kunt je echter ook schuldig voelen omdat je denkt dat een ander ongelukkig is door jou, terwijl de oorzaak helemaal niet bij jou ligt.
Ook kun je je schuldig voelen om iets waarvan je denkt dat je dat jezelf hebt aangedaan. Schuldgevoel komt bijvoorbeeld vaak voor na een trauma, ongeacht of dit trauma aan jezelf of een ander te danken is.
Mensen met een chronisch schuldgevoel zijn er erg goed in om zichzelf de schuld te geven van leed in het leven van anderen.
Het nut van een schuldgevoel
Een schuldgevoel hebben is niet altijd slecht. Als je iets slechts hebt gedaan zorgt het schuldgevoel ervoor dat je die actie niet weer herhaalt. Het is een emotie die ervoor zorgt dat je niet te veel buiten gedragsregels treedt waardoor je niet geïsoleerd raakt.
Als je iets slechts hebt gedaan moet je dat natuurlijk niet bagatelliseren, maar een schuldgevoel kan ook heel onlogisch zijn. Daarom is het belangrijk om erachter te komen, waarom je je schuldig voelt.
Wanneer krijgen mensen schuldgevoelens?
Er zijn eigenlijk vijf soorten schuldgevoelens en die zijn ook te linken aan wanneer en waarom mensen een schuldgevoel krijgen (1).
Type 1: Schuldgevoel voor iets dat je hebt gedaan.
Bij een schuldgevoel voor iets dat je hebt gedaan kan gaan over iets wat je een ander hebt aangedaan, maar ook over het overtreden van je eigen principes. Je kunt je bijvoorbeeld schuldig voelen over vreemdgaan, omdat je dit moreel verwerpelijk vindt om te doen. Een ander herkenbaar schuldgevoel is dat je je schuldig voelt nadat je ongezond hebt gegeten terwijl je je had voorgenomen om dat nooit meer of in ieder geval minder vaak te doen.
Type 2: Schuldgevoel voor iets dat je wilt doen, maar niet hebt gedaan.
Soms wil je iets doen, maar heb je het nog niet gedaan. Maar de gedachte aan de daad, zoals vreemdgaan, kan al een schuldgevoel oproepen. Het liefste wil je die gevoelens dan wegstoppen, maar de kans dat je het dan gaat uitvoeren wordt juist groter. Het is dan beter om de gevoelens te accepteren en stappen te ondernemen die voorkomen dat je iets gaat doen dat tegen je moreel is.
Type 3: Schuldgevoel voor iets dat je denkt gedaan te hebben
Soms kun je je schuldig voelen voor iets dat je denkt te hebben gedaan, maar niet hebt gedaan. Je kunt bijvoorbeeld denken dat je per ongeluk iemand kwaad hebt gedaan doordat je hem iets slechts toewenste (al was het maar in gedachten).
Daarnaast is ons geheugen niet perfect. Hierdoor kun je een valse herinnering krijgen over iets dat je niet hebt gedaan, maar je denkt dus van wel. Kinderen kunnen bijvoorbeeld vaak denken dat zij de schuld zijn van het scheiden van hun ouders, terwijl ze op latere leeftijd de echte reden van het scheiden horen. Check dus altijd de realiteit voor je je schuldig voelt voor iets dat gewoon niet is gebeurd.
Type 4: Schuldgevoel omdat je meer had kunnen doen
Soms heeft iemand je hulp nodig en was je er even niet. Daarna kun je je schuldig voelen omdat je denkt dat je meer had kunnen doen. Dit kan ook het geval zijn terwijl je wél alles hebt gedaan om de ander te helpen. Maar achteraf kun je vaak nog een paar dingen bedenken waar je toen niet op kwam. Of soms heb je iemand al zo veel geholpen dat je even tijd voor jezelf nodig hebt. Dit wordt ook wel compassievermoeidheid genoemd. Vooral mensen in de zorg hebben hier last van, maar het kan iedereen overkomen die een ander langere tijd helpt.
Het is wel belangrijk om je niet schuldig te voelen. Die compassievermoeidheid is uiteindelijk een mechanisme van je lichaam om ervoor te zorgen dat je zelf niet onderuit gaat door de zorg voor een ander.
Type 5: Schuldgevoel omdat je het beter doet dan een ander
Je hebt succes in je leven, maar vrienden of familieleden hebben dat niet. Hierdoor voel je je schuldig en door dat schuldgevoel ga je dingen doen om je succes te verminderen, zoals het ontwikkelen van een verslaving.
Dit schuldgevoel komt vaak voor bij veteranen die een oorlog hebben overleefd, in tegenstelling tot andere soldaten en bij mensen die hebben kunnen studeren in tegenstelling tot andere familieleden, zelfs als het hun ouders zijn.
Waarom moet er iets gedaan worden tegen schuldgevoelens?
Een schuldgevoel kan ervoor zorgen dat je stopt met leven en niet alles uit het leven haalt wat erin zit. Als je schuldgevoel onterecht is, is dit erg zonde en ook als je maar blijft nadenken over wat er ooit is gebeurt.
Het laatste type schuldgevoel laat ook zien dat schuldgevoel kan leiden tot zelfdestructief gedrag. Iets dat je te alle tijde wilt vermijden.
Bekijk deze video over schuldgevoel en ermee omgaan:
Wat kun je doen tegen schuldgevoelens?
Voor mensen met een chronisch schuldgevoel wordt cognitieve gedragstherapie gebruikt om automatische gedachten na een gebeurtenis te veranderen. Daarnaast helpt deze vorm van therapie ook om gedachtepatronen te herkennen, zoals alles erger maken dan dat het is en overgeneraliseren. Bij overgeneraliseren denk je vaak dat als er 1 ding verkeerd is gegaan er vast van alles verkeerd is gegaan wat je nog niet had opgemerkt.
Als iets is gebeurd kun je dat niet meer veranderen. Het beste is om dan je excuses aan te bieden aan de persoon bij wie je wat hebt gedaan. Soms lijken de dingen die je hebt gedaan voor jezelf veel erger dan hoe de ander het ervaren heeft. In dat geval is dit ook een goede check om te zien of jouw waarden over wat goed en slecht is overeenkomen met die van de persoon bij wie je wat hebt gedaan.
Als je schuldgevoel hebt door het overtreden van je eigen principes, zoals te veel drinken, eten of vreemdgaan kun je het beste hulp zoeken om dit in de toekomst te voorkomen.
Bij gedachten aan iets immoreels waardoor je een schuldgevoel krijgt kun je acceptatie en commitmenttherapie toepassen.
Acceptatie en commitmenttherapie
Acceptatie en commitmenttherapie is een vorm van therapie die mindfulness en cognitieve gedragstherapie met elkaar combineert.
Mindfulness is namelijk een manier om in het hier en nu te leven en situaties te accepteren zoals ze zijn. Wat je niet kunt veranderen accepteer je dan bijvoorbeeld. Als je merkt dat je gaat denken over hetgeen waar je je schuldig over voelt kan mindulness je helpen om weer met je aandacht in het hier en nu te zijn.
Tevens helpt mindfulness je om meer afstand van je gedachten te nemen, waardoor je hier rationeler op kunt reageren. Dit kan ook voorkomen dat je impulsief handelt door die gedachten.
Daarnaast is het bij deze therapie belangrijk om je waarden en overtuigingen te onderzoeken en te achterhalen wat jij in het leven belangrijk vindt. Hypnose kan hierbij helpen door in het onderbewuste te graven naar overtuigingen die je belangrijk vindt of die je wilt veranderen.
Net als bij hypnotherapie is het gebruik van metaforen om schuldgevoel een plaats te geven belangrijk bij deze vorm van therapie.
Hypnose tegen schuldgevoel
Hypnose kan de acceptatie en commitmenttherapie en cognitieve gedragstherapie (CBT) ondersteunen. Uit meerdere onderzoeken blijkt al dat hypnose de resultaten van CBT versterkt.
Hypnose kan ook helpen om herinneringen op te halen en die vanuit een ander standpunt te bekijken. Dit kan bijvoorbeeld met regressietherapie. Hierdoor kun je erachter komen dat je schuldgevoel misplaatst is en je echt niets aan de situatie had kunnen veranderen.
Aan de andere kant kan hypnotherapie je ook helpen om weer naar de toekomst te kijken en om je zelfvertrouwen te vergroten zodat je niet weer een beslissing maakt waar je je later schuldig over voelt.
Wil je meer weten over hoe mentale technieken jou en anderen verder kunnen helpen? Bekijk dan de opleidingen van het Hypnose Instituut Nederland, of kom naar een seminar.
Bronnen:
https://www.psychologytoday.com/blog/fulfillment-any-age/201208/the-definitive-guide-guilt
