Verslavingsgevoelig: Wat is het en wat kun je ertegen doen?

Als je verslavingsgevoelig bent betekent dit niet dat je verslaafd gaat worden, maar het betekent wel dat het handig is als je je bewust bent van de gevaren van verslavende dingen.

Helaas kun je aan van alles verslaafd raken in je leven. Niet alleen drugs, maar ook bepaald gedrag. Denk bijvoorbeeld aan gokken, shoppen of sporten.

Dit is een van de redenen waarom er programma’s zijn om kinderen nog voordat ze naar de middelbare school gaan te informeren over bijvoorbeeld roken en alcohol. In dit programma worden kinderen spelenderwijs geïnformeerd over de gevaren van roken en alcohol. Hiermee wordt hun mening erover beïnvloed, krijgen ze kennis over sociale invloed (zoals druk van vrienden om ook te roken) en krijgen ze handvatten om dit te kunnen weerstaan (self-efficacy)[1].

Maar wat als je al wat ouder bent? Hoe ga je er dan mee om?

Verslavingsgevoelige mensen

Verslavingsgevoelige mensen komen vaak uit een omgeving waarin verslaving bijvoorbeeld bij familieleden een rol heeft gespeeld. Een hogere impulsiviteit en neurotisch gedrag is vaak iets waar mensen met verslavingsgevoeligheid last van hebben.

Maar je kunt niet iedereen die verslavingsgevoelig is over 1 kam scheren.

Onderzoek laat namelijk zien dat mensen met een gokverslaving dezelfde kenmerken hebben als gewoon gezonde mensen zonder een verslaving. Het kan dus iedereen overkomen.

Mensen met een alcoholverslaving zijn vaker minder extravert, minder meegaand, maar staan wel open voor nieuwe ervaringen.

Mensen met een drugsverslaving of met een seksverslaving hebben ook overeenkomstige karakters met alcoholverslaafden, maar zijn nog minder meegaand en minder zorgvuldig[2].

In een onderzoek bij studenten naar kenmerken van verslavingsgevoelige mensen kwam ook naar voren dat mensen die gevoelig zijn vaker last hebben van:

1. Angsten
2. Mening van anderen over jou belangrijk vinden.
3. Erg afhankelijk zijn van een andere persoon (ouder, partner ander belangrijk persoon)
4. Slechte zelfcontrole.
5. Niet goed met moeilijkheden kunnen omgaan.
6. Onvoorspelbaar gedrag.
7. Stemmingswisselingen.
8. Verminderde motivatie om iets te doen.
9. Verstoorde normen en waarden (wijkt af van “de norm”)[3].

Deze inzichten geven ingangen om mensen te helpen minder verslavingsgevoelig te zijn.

Verslavingsgevoeligheid erfelijk

Je hebt vast wel eens gehoord dat als een van je ouders verslaafd is de kans groter is dat jij het ook wordt. De vraag is dan vaak of dit komt door het “voorbeeld” of door je genen. In realiteit is het een combinatie van factoren.

In tweelingen onderzoek is naar voren gekomen dat je genen inderdaad een factor kunnen spelen bij verslavingen, maar je omgeving kan die factoren zoveel beïnvloeden dat het geen probleem hoeft te zijn[4].

Het zijn ook genen die signalen voor het beloningssysteem beïnvloeden waardoor je gevoeliger wordt voor alcohol of verslavingen aan opioïden[5].

Ben ik verslavingsgevoelig?

Om te checken of jij verslavingsgevoelig bent kun je kijken of verslavingen in je familie zitten en of je last hebt van een van de kenmerken van verslavingsgevoelige mensen.

Aan de andere kant, kom je uit een omgeving waarin je veel steun van je ouders of vrienden ervaart? Dan kan dit beschermend werken tegen verslavingsgevoeligheid.

Je kunt bijvoorbeeld even op jezelf reflecteren op de volgende vragen:

1. Ben ik vaak impulsief in mijn gedrag of aankopen?
2. Vind ik het belangrijk om nieuwe (spannende) dingen te ervaren?
3. Kan ik door mijn gedrag mijn emoties reguleren, of gebruik ik daar sport/shoppen of voeding voor? (Ben je bijvoorbeeld hangry?)
4. Vind ik het lastig om ongezond gedrag te veranderen?
5. Kom ik uit een instabiele thuissituatie?

Als je op deze vragen met “ja” hebt beantwoord bestaat de kans dat je verslavingsgevoelig bent, maar dit is geen officiële test voor verslavingsgevoeligheid.

Je kunt ook naar je lokale psycholoog gaan voor een test waarin duidelijk wordt of jij de persoonlijkheid hebt van iemand die verslavingsgevoelig is[6].

ADHD en verslavingsgevoeligheid

Soms kunnen stoornissen ook invloed hebben op verslavingsgevoeligheid. Veel mensen denken bijvoorbeeld dat als je ADHD hebt dit je ook automatisch verslavingsgevoelig maakt.

De kans is inderdaad groter bij jongeren met ADHD en relatief meer volwassenen met ADHD misbruiken drugs of drank vergeleken met mensen zonder ADHD[7].

Ergens is dit wel logisch, want op de lagere school krijgen sommige kinderen met ADHD al medicatie om het ADHD “probleem” op te lossen. Hiermee wordt ook de overtuiging ingebracht dat externe dingen, zoals een pilletje, de oplossing kunnen zijn voor interne dingen, zoals mentale afleiding door ADHD.

Dus waarom zou een ander extern iets dan niet de oplossing zijn voor andere problemen die je in het leven tegenkomt?

Hoogbegaafd en verslavingsgevoelig

Er is geen onderzoek dat aangeeft dat mensen die hoogbegaafd zijn hierdoor ook verslavingsgevoelig zijn. Wel kunnen mensen met hoogbegaafdheid extra prikkels krijgen die voor meer emoties zorgen.

Soms is er namelijk een samenhang tussen hoogbegaafdheid en hooggevoeligheid[8].

Maar dat betekent dus niet dat je verslavingsgevoeliger bent dan mensen die niet hoogbegaafd zijn.

Autisme en verslavingsgevoeligheid

Het is onduidelijk of autisme ervoor zorgt dat iemand verslavingsgevoeliger is. Wel blijkt uit onderzoek dat autisme het lastig kan maken om vriendschappen te ontwikkelen en dat voor sommige mensen met autisme het gebruik van drank en drugs dit `makkelijker´ maken[9].

Dus de vraag of je verslavingsgevoelig bent als je autisme hebt, wordt vooral beantwoord door de vraag of je graag meer sociale contacten wilt én of je het erg vindt als dit een beetje raar gaat, of dat dat je niet deert.

Als je het namelijk net zo goed op jouw unieke manier doet, dan heb je niet het idee dat drank of drugs je hierbij helpen. Maar als iemand met autisme er graag bij wil horen, zonder rarigheid, dan kan dit ervoor zorgen dat drank- en drugsgebruik een grotere rol in het leven van die persoon gaat spelen.

Hypnose om minder verslavingsgevoelig te zijn

Hypnotherapie kan al gebruikt worden om verslavingen, zoals alcoholverslaving te behandelen[10]. Er wordt dan gekeken naar waar de alcohol een oplossing voor was, voor welk probleem en wordt dat originele probleem dan aangepakt in plaats van alleen te focussen op het veranderen van het gedrag.

Maar dat dit kan bij verslavingen, laat ook zien dat hypnotherapie van belang kan zijn om verslavingen juist te voorkomen.

De kenmerken van mensen die verslavingsgevoelig zijn geven ook handvatten die je kunt gebruiken om je verslavingsgevoeligheid te verminderen, namelijk:

1. Angsten overwinnen.
2. Minder afhankelijk worden van de mening van anderen.
3. Verbeterde zelfcontrole.
4. Verbeterde motivatie.
5. Verbeterde omgang met negatieve emoties.

Angsten overwinnen is een hele belangrijke, want veel sociale angsten kunnen bijdragen aan het ontstaan van verslavingen. Denk bijvoorbeeld aan de angst dat je ergens niet bij hoort of dat mensen oordelen over je hebben.

In een pilot-studie kwam naar voren dat hypnotherapie helpt tegen de klachten van agorafobie (een sociale angst)[11].

Wat wel interessant is bij de angst voor meningen van anderen is dat dit niet per se gaat over de angst dat anderen een negatieve mening over je hebben. Dit kan net zo goed gaan over de angst dat mensen een positieve mening over je hebben[12].

Bij een negatieve mening kun je het gevoel hebben dat je het tegendeel moet bewijzen, maar bij een positieve mening kun je weer druk ervaren om aan die positieve mening te voldoen. Als mensen bijvoorbeeld zeggen dat je “slim” bent, dan wil je bij triviant ook alle triviale weetjes weten, zodat mensen niet alsnog denken dat je “toch niet zo slim” bent.

Gelukkig helpt hypnose dus ook om dit soort sociale angsten te overwinnen en je vooral te focussen op de mening van jezelf over jezelf, en eventueel een paar belangrijke mensen in je leven. Maar in ieder geval niet meer de buurman, kassière, klasgenoten of collega’s die je af en toe ziet.

Zelfcontrole en emotieverwerking verbeteren

Zelfcontrole verbeteren gaat ook over “gewenst” gedrag. Je voelt bijvoorbeeld dat je niet handig omgaat met bepaalde problemen. Je kropt dingen bijvoorbeeld op, gaat eten in plaats van iets doen om het probleem op te lossen of het gesprek met iemand aangaan als dat nodig is voor de oplossing.

Als er een moment in het leven is waarop je eenvoudig kunt vervallen in verslavingsgedrag is het wel wanneer je hoort dat je kanker hebt. Je zelfvertrouwen loopt een deuk op, want je krijgt het gevoel dat je lichaam je in de steek laat en dat je misschien niet goed genoeg voor jezelf hebt gezorgd.

Je krijgt het besef dat je echt sterfelijk bent en daardoor kun je ook het gevoel krijgen dat het allemaal niet meer belangrijk is. Daardoor kun je onhandige coping mechanismen krijgen, zoals toch weer grijpen naar de fles of drugs om met al die enge emoties om te gaan.

Zelfs als je weer beter bent geworden.

In een onderzoek bij deze groep mensen met zelfhypnose en mindfulness kwam naar voren dat dit hielp om zelfcontrole, zelfvertrouwen en omgang met negatieve emoties te verbeteren[13].

Motivatie verbeteren

Het leven is mooi en iedereen heeft iets moois te bieden aan de wereld, maar dit vinden en er wat mee doen vergt motivatie.

Goed voor jezelf zorgen is ook iets wat soms motivatie nodig heeft. Het is immers veel makkelijker om lekker een pizza te bestellen bij Thuisbezorgd en op de bank te ploffen dan iets gezonds te maken en na je werk nog even te wandelen.

Het goede nieuws is dat hypnose in combinatie met cognitieve gedragstherapie helpt om die motivatie te verbeteren, wat ook weer goed is om bijvoorbeeld overgewicht aan te pakken[14].

Hypnose leren

Hypnose is dus ontzettend waardevol als je mensen helpt die verslavingsgevoelig zijn of als je daar zelf last van hebt. Wat dat betreft, is verslaafd zijn aan persoonlijke groei wel een handige (neem het van mij maar aan 😉).

Wil jij hypnose leren? Kom eens naar een gratis masterclass.

Of vraag de gratis mp3 aan voor een kennismaking.

Je kunt je ook direct inschrijven voor een van onze evenementen of opleidingen.

Klik hier voor meer informatie over de opleiding.

Klik hier voor onze agenda.

Heb je een vraag over de opleiding? Boek hier een 1-op-1 gesprek.

Bronnen: